Locatie omgeving

Locatie en omgeving Villa Margarete

Ons vrijstaande vakantiehuis, ligt op een hoogte van ca. 800 meter aan een rustige weg in het dorp
Altastenberg. Altastenberg ligt gunstig en tegen Winterberg aan. Onze groepswoning ligt op een
grondstuk van ca. 500 m2.

Altastenberg is een ideaal uitgangspunt voor skiën, langlaufen, mountainbiken, motorrijden en
wandelen in het mooie Sauerland. Winterberg is dichtbij, op 1500 meter afstand ligt de skicarrousel
van Winterberg al met 24 liften. De Kahler Asten ligt op slechts 300 meter afstand van ons huis.
De toegangsweg naar de beroemde wandelroute de Rothaarsteig ligt op ca. 40 meter van ons huis.

Altastenberg mag zich al vele jaren Staatlich anerkanntes Luftkurort ”noemen, vanwege de zuivere
lucht.

In het dorp bevinden zich meerdere skiverhuurbedrijven, vlakbij ons huis is een fietsverhuurbedrijf.
En wil je elke morgen lekkere broodjes? De bakker brengt op verzoek elke morgen verse broodjes.
Tevens bestaat de mogelijkheid op bescheiden voet inkopen te doen .
Eet- en drinkgelegenheden, van skihut tot sterrenrestaurant, zijn op loopafstand aanwezig.

In totaal zijn er 8 restaurants in Altastenberg aanwezig. Ga lekker uit

De natuur van Sauerland

De natuur is en blijft de belangrijkste attractiefactor van Sauerland: uitgestrekte bossen verspreid over geheel Sauerland, uitdagende bergen en heuvels, grote stuwmeren en een spectaculair en bijzonder onderaards landschap. Verder zijn er honderden riviertjes en beken die het landschap doorkruisen. De bergen en heuvels zijn uitstekend te beklimmen, ook zonder training en met de verhuurmogelijkheden van de electronische fietsen kun je zonder problemen de meest uitdagende bergen bedwingen. Sauerland kent maar liefst vijf grote natuurparken: Diemelsee, Rothaargebergte, Homert, Ebbegebergte en het Arnsberger Wald.

Sauerland is een middelgebergte met bergen die in het westen oplopen van 300 – 500 m tot meer dan 800 m in het Hochsauerland dat in het oosten van Sauerland ligt. Zo is “De Langenberg” bij Willingen met 843 meter de hoogste berg van Sauerland. “De Kahler Asten” die bij Winterberg ligt is 841 meter hoog en is een goede tweede.

De bodem is vrij schraal en eigenlijk alleen geschikt voor bosbouw wat je goed in het landschap terug kunt zien. Tegenwoordig worden de snelgroeiende sparrenwouden na het rooien steeds meer vervangen door loofwoud. Dit geeft een meer gevarieerde en aantrekkelijke aanblik. Verder vind je nog echte stukken oerbos met name in de beschermde natuurparken. Een mooi voorbeeld hiervan is het nationale park Kellerwald-Edersee dat in het oostelijk gedeelte van Sauerland ligt.

Klimaat

Het klimaat in Sauerland is een gematigd maritiem klimaat met als kenmerk een klein verschil in temperatuur tussen de zomer- en wintermaanden. In Sauerland is het klimaat sterk afhankelijk van de hoogteligging. Het westelijk gedeelte van Sauerland heeft voor het grootste deel hetzelfde klimaat als het binnenland van Nederland en België. De hogere delen van Sauerland hebben in de winter een behoorlijke sneeuwval, meer dan bij ons. Afgelopen jaren hebben we een sterk wisselend patroon hierin gezien en viel de sneeuw pas laat in het seizoen. In het oostelijk gedeelte van Sauerland valt er gemiddeld minder regen. Dit komt doordat de lucht in het westelijk gedeelte heeft moeten stijgen en er inmiddels veel neerslag is gevallen.

Het klimaat in Sauerland, Winterberg. Temperatuur overdag in Celsius, temperatuur ’s nachts in Celsius, aantal zonuren per dag en het aantal dagen regen per maand:

Bezienswaardigheden in de natuur

Sauerland heeft vele bezienswaardigheden in de natuur die je zo veel mogelijk wilt zien als je in Sauerland bent. We hebben er een aantal op een rijtje gezet om je op gang te helpen.

Rothaargebergte

Dit gebergte loopt dwars door Sauerland en vormt een woeste en ruige as met bergtoppen van 600 tot 840 m hoog. De beroemde wandelroute, de Rothaarsteig, loopt van Brilon naar Winterbergs Kahler Asten en dan naar Dillenburg. Klik hier voor meer informatie over wandelroute Rothaarsteig.

Bruchhauser Steine

De Bruchhauser Steine liggen in het noordelijk gedeelte van het Rothaargebergte op de noordwestelijke vleugel van de Istenberg. Deze is 728 m hoog en ligt bij Bruchhausen. Het is zeer hard lavagesteente en het ziet eruit als willekeurig neergegooide rotsen. Van veraf kun je deze vier prachtige rotsformaties al zien liggen. Tegenwoordig is het een natuurbeschermingsgebied en biedt het leefruimte aan zeldzame planten en dieren.

Attahöhle

Aan de rand van Attendorn ligt de Attahöhle. Een groot grottencomplex waar je de grootste verzameling stalagmieten, stalactieten, zuilenpartijen en geplooide rotssluiers vindt. Je kunt goed en gemakkelijk door het bijna twee kilometer lange grottencomplex Attahöhle heenlopen. Klik hier voor meer informatie over de Attahöhle.

Arnsberger Wald

Het uitgestrekte natuurpark Arnsberger Wald ligt in het noordelijk gedeelte van Sauerland en begint direct ten zuiden van de Möhnesee. Ontdek het zeer gevarieerde landschap met bergen en dalen, meren en beekjes met de vele wandelroutes die er zijn. En heb je de uitzonderlijke populatie edelherten al gezien? Of de vele zwijnen die er zijn? Klik hier voor meer informatie over Arnsberger Wald.

Natuurpark Homert

Het natuurpark ligt in het noordwestelijk gedeelte van Sauerland en staat bekend om zijn steile klipwanden, bizarre rotsformaties en diverse grotten zoals bij Hemer en Balve. Verder zijn er grote stuwmeren zoals de Sorpesee. Het hoogste punt is de 656 m hoge Homert in het Ebbegebergte. In de winter kun je hier ook skiën. Klik hier voor meer informatie over Natuurpark Homert.

Hochsauerland, de bergen

Het meest bekende en attractieve gebied van Sauerland is het Hochsauerland dat in het oostelijk deel van Sauerland ligt. Dit gebied strekt zich uit van Schmallenberg en Brilon naar het hoogste punt van Sauerland rond Winterberg en Willingen en daarachter. Hochsauerland is een gebied met uitgestrekte bossen en de hoogste toppen van de regio met “De Langenberg” van 843 m en “De Kahler Asten” van 841 m en glooiende heidelandschappen. Grote delen van Hochsauerland bestaan uit de natuurgebieden De Diemelsee en het Rothaargebergte. Er is geen enkele streek in Sauerland te vinden die je zoveel biedt aan buitensport en natuur. Ook de lokale bevolking kan geen genoeg krijgen van de prachtige natuur. In de zomer lekker wandelen, fietsen en de bergen in. In de winter met de ski of snowboard de bergen af. Bezoek de vele sfeervolle vakwerkdorpen die in de dalen liggen.

Water en strand

De stuwmeren in Sauerland hebben vele mooie stranden én hebben een belangrijke recreatieve functie. Huur lekker een bootje en ga lekker zeilen of toch liever een stukje roeien of met de motorboot? Lekker zwemmen, surfen, duiken, vissen, het is allemaal mogelijk. Leuk is ook om eens een tochtje te maken met een rondvaartboot zoals op de Biggesee, Hennesee, Diemelsee of Möhnesee. Voor de kinderen is het ideaal dankzij de aanwezigheid van de vele stranden, speeltuinen en speelmogelijkheden bij de meren. Er zijn vijf grote stuwmeren in Sauerland met allemaal vele mogelijkheden voor recreatie en een heerlijk dagje uit.

In de eerste decennia van de 20e eeuw zijn deze stuwmeren in Sauerland aangelegd om in de stijgende behoefte aan elektriciteit en drinkwater van het Ruhrgebied te kunnen voorzien. Gunstig voor de aanleg van deze stuwmeren was de aanwezigheid van de vele rivieren in Sauerland zoals de Agger, Sorpe, Diemel, Eder, Möhne en de Bigge. Naast de energie en water zijn de stuwmeren tevens erg belangrijk voor de recreatie en hebben ze vele mooie stranden.

Het oudste stuwmeer in Sauerland is de Listersee aangelegd in 1912. Vervolgens kwam de Möhnesee (1913), de Diemeltalsperre (1924), de Sorpesee (1935), de Hennesee (1955) en als laatste de Biggesee (1965).

De Biggesee

De Biggesee ligt in het westelijk gedeelte van Sauerland. De aanleg van de Biggesee is voltooid in 1965 en biedt veel mogelijkheden voor watersport. Je kunt er varen, zeilen, surfen en ook duiken. Verder zijn er rondvaartboten waar je een leuk tochtje mee kunt maken. Klik hier voor meer informatie over de Biggesee.

De Diemelsee

De Diemelsee is een veel bezocht en geliefd stuwmeer dat tussen 1912 en 1924 werd gebouwd. De Diemelsee ligt in het oostelijk gedeelte van Sauerland, 10 km ten noordoosten van Willingen. Hier komt het water van de Diemel, Itterbach en andere riviertjes samen. Er zijn vele mogelijkheden voor watersport, er zijn rondvaartboten, vele faciliteiten voor de kinderen en mooie stranden. Klik hier voor meer informatie over de Diemelsee.

De Möhnesee

De Möhnesee ligt in het noordwesten van Sauerland aan de noordzijde van het natuurpark Arnsberger Wald en werd in 1908 aangelegd als eerste stuwmeer. Het is een geliefd recreatiegebied met de vele roeibootjes en rondvaarten. Klik hier voor meer informatie over de Möhnesee.

De Hennesee

Hier kun je van alles te doen zoals zwemmen, roeien, zeilen, vissen of een tochtje met de rondvaartboot het meer over. Leuk is om een rondje om het meer te fietsen van 15 km of een wandeling eromheen te maken. De Hennesee ligt onder Meschede en is direct bereikbaar vanaf de snelweg. Klik hier voor meer informatie over de Hennesee.

De Sorpesee

Geliefd en groot meer, dat direct vooraan in Sauerland ligt en waar van alles te doen is. In 1935 is dit meer aangelegd. Mooie stranden en lekker flaneren op de gezellige promenade en genieten van het prachtige uitzicht. Allerlei watersporten natuurlijk dus huur eens een waterfiets..! De waterkwaliteit is zeer goed evenals de andere meren. Klik hier voor meer informatie over de Sorpesee.

Water – Wellness

Op veel plaatsen in Sauerland komt zuiver bronwater aan de oppervlakte. Dit bronwater bevat veel (minerale) zouten die een gezond en heilzaam effect hebben op het lichaam. Zo werkt het tegen gewrichtsklachten, huidaandoeningen, en stofwisselingsstoornissen. Je kunt er in baden of je kunt het drinken, het reinigt en ontspant. Het aanbod van voorzieningen voor de wellness is groot in Sauerland en is groeiende. Een plaats in Sauerland krijgt het toevoegsel “Bad” als het een officieel erkend (water)kuuroord is. Het gaat dan om plaatsen met bronwater, maar ook om plaatsen waar de lucht een buitengewoon goede kwaliteit heeft met weinig allergene stoffen. In de hotels zijn er volop wellnessfaciliteiten beschikbaar, maar de belangrijkste wellness zit hem natuurlijk in de lucht en het water.

Bossen, Flora en Fauna

Sauerland is voor een groot gedeelte begroeid met beuk- en dennenbossen. Gemengd bos is zeldzaam en zie je weinig.

Tot het begin van de negentiende eeuw is er veel bos gekapt voor het maken van houtskool waardoor Sauerland behoorlijk ontbost was. Maar vanaf de negentiende eeuw is er weer veel bos aangeplant. De bodem is en was vrij schraal en eigenlijk alleen geschikt voor bosbouw wat je goed in het landschap terug kunt zien. Wel worden de snelgroeiende sparrenwouden na het rooien steeds meer vervangen door loofwoud. Dit geeft een meer gevarieerde en aantrekkelijke aanblik. Verder vind je nog echte stukken oerbos met name in de beschermde natuurparken. Een mooi voorbeeld hiervan is het nationale park Kellerwald-Edersee dat tegen het oosten van Sauerland grenst.

De orkaan Kyrill heeft in januari 2007 met name in dennenbossen grote schade aangericht. In veel delen van Sauerland lag het aandeel van bos nog maar net boven de 50%. Dit had ook voordelen. Door het wegslaan van de bossen zijn er grote open stukken ontstaan waar je mooi door het landschap heen kunt kijken. Ander nog groter voordeel is dat de biodiversiteit in het landschap erg is toegenomen. Een divers en veelzijdig landschap is goed voor de biodiversiteit.

De planten- en dierenwereld

Sauerland heeft een boel bijzondere planten- en dieren door onder andere het bergachtige landschap. In de buurt van Winterberg, Olsberg en Brilon zijn de hoogste toppen van het Rothaargebergte zoals de Kahler Asten van 841 m. Het zeer bijzondere heidegebied Neuer Hagen is hier te vinden. Het bijzondere microklimaat en de hoogte van meer dan 800 m zorgen ervoor dat er unieke dier- en plantensoorten te vinden zijn voor Noordrijn-Westfalen:

  • De Bergsla (Cicerbita Alpina)
  • De Alpenwolfsklauw (Diphasiastrum Alpinum)
  • Het Tweebloemig Viooltje (Viola Biflora)

Ook het kalkrijke gebied van de hoogvlakte van Brilon heeft vele unieke plantensoorten zoals:

  • Tijmbremraap (Orobranche Alba)
  • Steppenvinkel (Seseli Annuum)
  • Berglepelblad (Cochlearia Pyrenaica)

Het Berglepelblad is een vegetatie die voorkomt op de karstbronnen van de Alme. Het gebied van de De Medebacher Bucht is uitgeroepen tot Europees vogelbeschermingsgebied. Bijzondere diersoorten zoals de klapekster (Lanius excubitor), de grauwe klauwier (Lanius collurio) en het paapje (Saxicola rubetra) zijn de belangrijkste factoren hiervoor geweest. Unieke kalkgraslanden kun je vinden in het Diemelgebied die op de ondergrond van het Zechstein liggen.

Ontstaansgeschiedenis en geologie Sauerland

Het Rijnlandse leisteengebergte ligt tussen het Ruhrgebied en Kassel. Dit gebied lag tijdens het Devoon, zo’n 400 miljoen jaar geleden, aan de rand van een grote oerzee. Deze oerzee heeft veel kleiachtige sedimenten afgezet in deze periode. Deze sedimenten zijn 100 miljoen jaar (300 miljoen jaar geleden) omhoog gestuwd. In de loop der jaren is een gedeelte weg geërodeerd. Op sommige plaatsen is het landschap voor een tweede keer omhoog gestuwd. Dit heeft onder andere voor de vorming van het Rothaargebergte heeft gezorgd. Hier vind je veel klei-afzettingen uit het Devoon aan de oppervlakte.

Op veel plaatsen is leisteen ontstaan door het samenpersen van de kleilagen onder druk. Dit leisteen wordt veel gebruikt als bouwmateriaal in Sauerland en Siegerland, mede vanwege de goede splijtbaarheid. Als je door Sauerland heen rijdt dan zie je het ook in veel huizen en daken verwerkt.

In het Devoon (400 miljoen jaar geleden) is er met name in het westen van Sauerland veel kalksteen afgezet. Door langdurige erosie van deze kalksteenformaties zijn er veel grottencomplexen met diverse grotten ontstaan. In totaal zijn er meer dan 1000 grotten ontdekt en vele hebben prachtige druipsteenformaties zoals de Attahöhle aan de rand van Attendorn.

Noordelijk van het leisteengebergte, in het noordelijk gedeelte van Sauerland, is bovenop de laag uit het Devoon een veenlaag uit het Carboon afgezet, 300 miljoen jaar geleden. Moerasbossen hebben gezorgd voor veenafzettingen die later gevormd zijn tot bruinkool en steenkool. Vooral in de 19e en 20e eeuw is dit bruinkool en steenkool op grote schaal gewonnen. Dit gebeurde vooral op plaatsen langs de rivier de Ruhr waar het dicht aan de oppervlakte lag. Tijdens het Tertiair (60 miljoen jaar geleden) zijn er vulkanen actief geweest in Sauerland wat te zien is aan de Hohe Meißner die 753 m hoog is en in Kassel-Land ligt. Dit is één van de grotere basaltkegels uit deze periode.

De historie en cultuur van Sauerland

Sauerland staat bekend om de mooie natuur, bergen en het fietsen en wandelen. Maar wist je dat op cultureel vlak Sauerland ook veel te bieden heeft? Er is een aantrekkelijk en toegankelijk aanbod op cultureel gebied. In de streekmusea en in de mijnen kun je kennismaken met het ambachtelijke bestaan van vroeger.
De musea zijn divers en variëren van historische ijzerovens en glassmelterijen tot landbouwmusea. Hier zie je de levenswijze in de 18e en 19e eeuw en welk land- en bosbouwgerei men gebruikte. De cultuurstad bij uitstek in Sauerland is Kassel. Bekijk het door de UNESCO beschermde bergpark Wilhelmshöhe en de bijzondere kunstvoorstellingen in de Neue Galerie. Bezienswaardig is ook de Altstadt van Siegen waar het stamslot van de Nassauers staat en wat de geboorteplaats van de schilder Peter Paul Rubens is.

Geschiedenis/Historie

De eerste prehistorische mensen leefden in Sauerland in druipsteengrotten die ontstaan waren ruim 300 miljoen jaar geleden door erosie van oude kalklagen. Het eerste bewijs van leven van deze prehistorische mensen is gevonden in de periode 2700 – 2100 voor Christus. In deze zogenaamde Bilsteinhöhle is koper aangetroffen, wat een bewijs vormt voor bewoning in de klokbekercultuur. Ruim 500 jaar voor Christus was de streek erg interessant voor de Keltische bewoners. Zij troffen hier ijzer aan wat in die tijd belangrijk was. In de periode tot in de late 19e eeuw heeft het ijzer altijd een centrale positie ingenomen en is een belangrijke economische bron gebleven. Toen de Kelten verder trokken kwamen vanuit het noorden de Saksen naar Sauerland en maakten dit tot hun leefgebied. In de omgeving van Brilon hebben gedurende een korte periode Romeinen gebivakkeerd en hebben daar lood gewonnen.

De handel en hanzetijd

Enkele grote handelswegen liepen dwars door Sauerland wat ervoor zorgde dat diverse plaatsen in Sauerland en aangrenzende streken zich tot bruisende gemeenschappen konden ontwikkelen. Medebach was een belangrijke plaats in die tijd met een florerende handel. Zo konden ook steden als Schmallenberg, Arnsberg, Brilon, Attendorn, Lüdenscheid, Altena en Plettenberg optimaal profiteren. Ook Soest was aangesloten bij de Hanze en een belangrijke stad in die tijd. De handel bracht welvaart en zorgde voor uitwisseling van kennis en goederen. Maar niet geheel Sauerland profiteerde hiervan. Een groot deel van Sauerland, vooral de hoger gelegen delen, hebben lange tijd in isolement verkeerd.

Kerk, keurvorsten en macht

In de 8e eeuw na Christus In de 8e eeuw na Christus heeft zich vanuit de kerk een belangrijk machtscentrum ontwikkeld. De missionaris Bonifatius trok in die tijd Sauerland door en stichtte veel kloosters zoals in Fritzlar. Rond 800 na Christus waren er in Sauerland diverse parochies zoals in Schmallenberg, Medebach, Marsberg, Menden, Attendorn, Hüsten en Rüthen. Deze verspreide parochies zorgden ervoor dat veel heidense volkeren zich gingen bekeren tot het christendom. Ook kreeg de Duitse taal in die tijd gestalte en werd het gebruikt als verzamelnaam voor de diverse talen in Sauerland. In de 12e eeuw na Christus brak een nieuwe periode aan met de opmars van de regionale vorsten. Dit betekende een verkleining en versnippering van de macht van het Heilige Roomse Rijk. De eerste grote burchten verrezen in de graafschappen Berg, Nassau en Altena.

Nassauers uit Siegen

De eerste voorouder van het geslacht Nassau is Rupert, graaf van Siegen. Vele generaties lang heeft de familie Nassau haar bezittingen uitgebreid tussen het Westerwald en de Taunus. In 1421 kregen de Nassauers de heerschappij over de stad Siegen en de burcht. Willem I, graaf van Nassau en prins van Oranje (1533 – 1584) was een nazaat van Rupert. Keizer Karel V en Filips II hebben Willem I veel steun gegeven en ervoor gezorgd dat hij een voorspoedige carrière had. Later in zijn leven nam Willem I afstand van het keizerlijke hof en werden zijn bezittingen in Nederland verbeurd verklaard. Een ommeslag hierin kwam met de oorlog tegen Spanje. Willem I verzamelde op de Ginsburger Heide bij Hilgenbach een leger en trok ten strijde tegen de Spaanse veldheer Alba. Hij won het gevecht en dit succes bracht hem terug aan de macht. Zijn  twee zonen Maurits (uit het huwelijk met Anna van Saksen) en Frederik Hendrik (uit het huwelijk met Louise de Coligny) volgden hem op als stadhouder, graaf en prins. Allen hadden zij hun domicilie in Nederland.

Westfalen

In de late middeleeuwen was er in het hertogdom Westfalen, zoals in 1180 in de statuten was vastgelegd, een heftige strijd tussen de Keulse bisschop, de graven van Arnsberg en de vorsten van de mark Altena. Aan het einde van de 18e eeuw had de aartsbisschop en keurvorst van Keulen nog maar een geringe machtsbasis en alleen nog zeggenschap in het gebied van de hedendaagse districten Olpe en Hochsauerland. De andere delen, die in het westen lagen, behoorden vanaf 1500 toe aan Bourgondië. In 1807 maakte Napoleon hier het koninkrijk Westfalen van. In 1815 bij het Weense Congres werd het koninkrijk Westfalen aan Pruisen toebedeeld.

Industriële ontwikkeling

Waterkracht, kolen, erts en hout zorgde voor de ontwikkeling van de industrie. Altena en Warstein waren centra waar spijkers en naalden werden vervaardigd. Siegerland was het centrum van de ijzerwinning, dat in het westen van Sauerland werd verwerkt tot staal en blik. Met de opkomst van het Ruhrgebied was er een grote behoefte aan houtskool. Gevolg was dat er veel bos werd gekapt in Sauerland om de houtskool uit de ondergrond te kunnen halen. In het noordelijk gedeelte van Sauerland kwam men hiertegen in opstond. Dit waren de eerste arbeidersopstanden en de opkomst van het socialisme.

1900-1945

Vooral vanuit het Ruhrgebied nam de vraag naar waterkracht en elektriciteit toe aan het begin van de 20e eeuw. Men begon daarom vanaf 1900 grote stuwmeren zoals de Edersee en de Möhnesee aan te leggen in Sauerland. In de Tweede Wereldoorlog werden deze stuwmeren gebombardeerd door de geallieerden. Het Ruhrgebied had geen stroom meer en achterliggende dorpen overstroomden. In Lüdenscheid gingen dwangarbeiders aan het werk en kort voor het eind van de oorlog werden bij Eversberg meer dan 200 dwangarbeiders geëxecuteerd.

Wandelen en toerisme

Veel in Sauerland is altijd bij het oude gebleven en in een mooie historische staat wat het aantrekkelijk maakt voor het toerisme. Achtergrond hiervan is dat Sauerland een groot deel de geschiedenis in isolement heeft verkeerd en weinig invloeden van buitenaf heeft gehad. Er zijn vele vakwerkhuizen met religieus getinte opschriften, diverse kleinschalige boerenbedrijfjes en sfeervolle en charmante historische plaatsjes. Aan het eind van de 19e eeuw kwam het toerisme op gang en was er al een uitgebreid wandelnetwerk van gemarkeerde paden. Heilzaam water en zuivere lucht werden echte handelsartikelen uit Sauerland. Sindsdien is het toerisme van groot belang in Sauerland.

Stadswandelingen

Sauerland staat bekend om haar leuke stadjes en oude vakwerkdorpjes. Huizen van leem, stro, hout en twijgen met het typische dak van leisteen. De deugden van de bewoners kun je goed aflezen aan de kruisvorm van de balken. Verder werd vaak een stichtelijke tekst boven de deuren geschreven. Veel plaatsjes zijn de moeite waard om doorheen te wandelen zonder maar ook met begeleiding.

Meschede
Schmallenberg
Bad Fredeburg

Meschede

Meschede is de districtshoofdstad van HochSauerlandKreis en biedt diverse stadswandelingen met begeleiding aan. Meschede ligt aan het stuwmeer de Hennesee en heeft een rijke geschiedenis en veel charme. De wandeling is onder begeleiding van een ervaren gids en duurt 90 minuten, kost €4,50 en begint steeds vanaf de Tourist-Office in de Le-Puy-Strasse 6-8 bij het station. Vanaf 6 personen gaat de stadswandeling door dus wees op tijd met aanmelden.

Klik hier voor meer informatie over stadswandelingen Meschede.

Schmallenberg
De historische stadswandeling duurt ruim 2 uur en je ziet 64 interessante plekken. Niet alleen de geschiedenis van Schmallenberg, maar ook over de huidige tijd wordt verteld. Schmallenberg behoort tot de mooist beschermde stadsgezichten van de deelstaat Noordrijn-Westfalen. Historische straatjes, gedetailleerd gerestaureerde huizen, fonteinen en beeldhouwwerken. De onopvallende elementen van de Jugendstil en de solide, kaarsrechte voorgevels met diepgelovige spreuken, opnieuw opgebouwd na de stadsbrand van 1822, weerspiegelen de eigenwaarde van de inwoners uit Schmallenberg.

Klik hier voor meer informatie over stadswandelingen Schmallenberg.

Bad Fredeburg
Bad Fredeburg is een historische stadje in de regio van Schmallenberg met een mooie en bezienswaardige Altstadt. Doe een stadswandeling en ontdek de geschiedenis van de Schwammklöpper, de traditie van de paasvuren en het Gerechtsmuseum met zijn corpi delecti. Op 20 en 21 september vanaf 11.00 vindt de Schwammklöppermarkt plaats in Bad Fredeburg. Op 13 oktober om 16.00 vindt de rondleiding door het gerechtsmuseum plaats.

Klik hier voor meer informatie over stadswandelingen Bad Fredeburg.

Uitstapjes en bezienswaardigheden van Sauerland

Sauerland heeft vele bezienswaardigheden die je natuurlijk allemaal wilt zien en uitstapjes die je wilt doen als je in Sauerland bent. We hebben er een aantal op een rijtje gezet om je op gang te helpen en een idee te geven wat er allemaal te zien en beleven is.

Rothaargebergte
Dit gebergte loopt dwars door Sauerland en vormt een woeste en ruige as met bergtoppen van 600 tot 840 m hoog. De beroemde wandelroute, de Rothaarsteig, loopt van Brilon naar Winterbergs Kahler Asten en dan naar Dillenburg.

Klik hier voor meer informatie over de wandelroute Rothaarsteig.

Killianstollen Marsberg
Wil je weten hoe het er vroeger aan toe ging in een Duitse mijn? Breng dan een bezoek aan de Killianstollen. De Killianstollen is een voormalige kopermijn die in gebruik was van midden 19e eeuw tot het midden van de 20e eeuw. Je gaat met een echte mijnkar door de 2,5 km lange mijngang. Ook voor kinderen is het heel erg leuk. Openingstijden: van april tot en met oktober van 14.00 – 17.00.

Besucherwerk Killianstollen, Lillers-Straße 8, 34431 Marsberg. Tel: + 49 (0)2992 6021
Klik hier voor meer informatie over Kilianstollen.

Bruchhauser Steine
De Bruchhauser Steine liggen in het noordelijk gedeelte van het Rothaargebergte op de noordwestelijke vleugel van de Istenberg die 728 m hoog is en bij Bruchhausen ligt. Het is zeer hard lavagesteente en het ziet eruit als willekeurig neergegooide rotsen. Van veraf kun je deze vier prachtige rotsformaties al zien liggen. Tegenwoordig is het een natuurbeschermingsgebied en biedt het leefruimte aan zeldzame planten en dieren.

Attahöhle
Aan de rand van Attendorn ligt de Attahöhle. Een groot grottencomplex waar je de grootste verzameling stalagmieten, stalactieten, zuilenpartijen en geplooide rotssluiers vindt. Je kunt goed en gemakkelijk door het bijna twee kilometer lange grottencomplex Attahöhle heenlopen.

Klik hier voor meer informatie over de Attahöhle.

Arnsberger Wald
Het uitgestrekte natuurpark Arnsberger Wald ligt in het noordelijk gedeelte van Sauerland en begint direct ten zuiden van de Möhnesee. Ontdek het zeer gevarieerde landschap met bergen en dalen, meren en beekjes met de vele wandelroutes die er zijn. En heb je de uitzonderlijke populatie edelherten al gezien? Of de vele zwijnen die er zijn?

Klik hier voor meer informatie over de Arnsberger Wald.

Natuurpark Homert
Het natuurpark ligt in het noordwestelijk gedeelte van Sauerland en staat bekend om zijn steile klipwanden, bizarre rotsformaties en diverse grotten zoals bij Hemer en Balve. Verder zijn er grote stuwmeren zoals de Sorpesee. Het hoogste punt is de 656 m hoge Homert in het Ebbegebergte. In de winter kun je hier ook skiën.

Klik hier voor meer informatie over Natuurpark Homert.

Sauerländer Kleinbahn
Bekijk de mooi gerestaureerde historische treinstellen die door het landschap van het Elsetal tuffen en beleef het echte reisgevoel van vroeger met de stoomtrein.

Märkische Museums-Eisenbahn e.V., 58813 Plettenberg. Tel: (0700)- 553 46 22 46
Klik hier voor meer informatie over de Sauerländer Kleinbahn.

Landschafts Information Zentrum Möhnesee
Interessant bezoekerscentrum waar je alles kunt lezen en horen over de Möhnesee, haar dam en de verwoesting van deze dam door de geallieerden in 1943. Deze verwoesting leidde tot een grote vloedgolf die aan veel mensen het leven kostte. Openingstijden: dinsdag – vrijdag van 10.00 – 17.00 uur, zaterdag, zondag en feestdagen van 14.00 – 18.00 uur. Maandag gesloten.

Landschaftsinformationszentrum Wasser und Wald Möhnesee e.V., Brüninger Straße 2, 59519 Möhnesee. Tel: + 49 (0) 2924-84110
Klik hier voor meer informatie over het Landschaft Information Zentrum.

Dampf Land Leute Museum Eslohe
Oude stoommachines en krachtwerktuigen, ambachten van weleer, oude smidsen en landbouw, streek- en volkskunde op ruim 2000 m2 aan de Homertstrasse in Eslohe.Hiernaast zijn er diverse wisseltentoonstellingen, waterkrachtinstallaties, speelmogelijkheden voor de kinderen en een idyllisch openluchtterrein met historische gebouwen. Iedere eerste en derde zaterdag van de maand kunnen bezoekers met de historische stoomtrein van het museum een ritje maken. Openingstijden: woensdag, donderdag, vrijdag en zaterdag van 14.00 – 17.00 uur, zondag 10.00-13.00 uur. Van 1 april tot 31 oktober tevens extra geopend op zondag van 10.00 – 16.00 uur.

Dampf Land Leute Museum, Homertstraße, 59889 Eslohe. Tel: + 49-2973-2455 of 800-220.
Klik hier voor meer informatie over het Dampf Land Leute Museum Eslohe.

Sportief
Sauerland biedt je vele mogelijkheden voor sportieve activiteiten het hele jaar door. Het landschap van Sauerland is zeer gevarieerd en dat geeft enorm veel buitensportmogelijkheden. Dus als je denkt dat Sauerland alleen het gebruikelijke aanbod van sportieve activiteiten te bieden heeft zoals fietsen, wandelen en watersport dan heb je het mis.

Golfen
Je kunt uitstekend golfen in Sauerland. Er zijn vele golfterreinen in Sauerland die verspreid liggen over geheel Sauerland. En je kun op golfniveaus terecht, van  beginners tot gevorderden. In Sauerland zelf zijn er veel golfbanen, maar ook in het Bergisches Land en Noord-Hessen.

Motorrijden
Sauerland is een echt paradijs voor motorrijders. Er zijn vele uitdagende routes voor de motorrijders én de verzorging voor de berijder en motor is uitstekend. Sauerland staat bekend als het land van de duizend bergen dus je hebt genoeg uitdaging. Je rijdt door golvende landschappen met lange, dan weer scherpe bochten. De ene bergtop ga je via uitdagende haarspeldbochten omhoog, de volgende is weer eenvoudiger en gemakkelijker, veel afwisseling dus. Veel uitdagende en leuke toertochten waar je alle geheimen van Sauerland kunt ontdekken. Vele overnachtingsmogelijkheden in Sauerland zijn echt gericht op motorrijders met veel service en een zeer goede gastronomie. Dit zijn vele hotels, vakantiehuizen en pensions. De eigenaren zelf zijn vaak ook fervente motorliefhebbers dus ze weten waar je behoefte aan hebt.

Nordic Walking
Wist je dat Nordic Walking de laatste jaren een sterke ontwikkeling heeft meegemaakt en nu een trendy, overal geliefde sport is? En waar kun je dit beter doen dan midden in de mooie natuur van Sauerland. Vroeger waren het alleen de skilanglaufers die aan Nordic Walking deden wanneer er geen sneeuw lag maar nu zijn er vele liefhebbers. Ben je geen fervente sporter en zit je liever voor de TV? Ook voor jou is dit leuk en een uitdaging om te doen. Sauerland heeft mooie bergachtige landschappen en je vindt er een uitstekende wandelinfrastructuur. Deze combinatie maakt dat Sauerland bij uitstek het gebied is voor Nordic Walking. Nordic Walking is niet alleen erg leuk om te doen, het is ook erg gezond mits je de goede techniek toepast. Je traint tot 90% van je spieren, versterkt de bloedsomloop en je hart, bevordert de vetverbranding en ontlast je knie- en heupgewrichten.

Watersport
Sauerland biedt je voor watersport ook vele mogelijkheden. Op de vele en grote stuwmeren van Sauerland kun je surfen, zeilen, duiken, kanotochten maken, vissen of een motorboot huren. Ook leuk is om eens een rondvaart te maken. Voor de kinderen is het zwemmen en spelen ideaal dankzij de aanwezigheid van de vele stranden, speeltuinen en speelmogelijkheden bij de meren. Er zijn vijf grote stuwmeren in Sauerland met allemaal vele mogelijkheden voor watersportrecreatie en een heerlijk dagje uit.

Ballonvaart
Wil je Sauerland eens rustig van boven bekijken? En de heuvels, bossen, uitgestrekte weides, dalen of de besneeuwde bergen zien? Maak dan een ballonvaart. Je kunt dit ook in de winter doen en genieten van het prachtige winterlandschap. Aan het eind van elke zomer wordt de Warsteiner Montgolfiade gehouden. Honderden heteluchtballonnen kiezen dan het luchtruim. Als je zelf wilt meedoen of in andere periodes van het jaar wilt varen meld je dan bij Het Ballonteam Sauerland. Wil je zelf varen dan kan dit vanaf verschillende locaties in Sauerland. Je kunt starten vanaf Bruchhausen, Winterberg, Willingen, Bad Fredeburg, Schmallenber of Bödefeld. Het kan zelfs vanaf het hotel mits er genoeg deelnemers zijn.

Future Fun Ballooning
Future Fun Ballooning is door het Nederlandse Rijk erkend en is aangesloten bij de KNVL (afdeling Ballonvaren) en ook bij het PBN (Professionele Ballonvaarders Nederland). Ze hebben 9 heteluchtballonnen in de eigen vloot. Ze hebben meer dan 20 jaar ervaring over de gehele wereld en zijn een echt vertrouwd adres. Ze varen alleen met piloten en crew die ervaren zijn en die zowel Duits als Nederlands spreken. De volgende zaken zijn inbegrepen bij je ballonvaart: • Schitterende ballonvaart • Na de vaart krijg je een champagnedoop • Als aandenken krijg je een luchtdoopcertificaat • Een lekker drankje tijdens de vaart • Verzekering is inclusief • Je wordt terug vervoerd naar de opstijglocatie.

Future Fun Ballooning, Aaltenseweg 31, 7051 CL Varsseveld. Tel: + 31 315-200025.
Klik hier voor meer informatie over Future Fun Ballooning.

Paragliding
Heb je altijd Sauerland al eens vanuit de lucht willen bekijken? Dan moet je zeker eens paragliding oftewel parasailen proberen. Een van de veiligste transportmiddelen en je maakt gebruik van de aerodynamische stijgkracht. Er zijn een aantal goede partijen in Sauerland waar je terecht kunt. Het wordt vaak ook wel deltavliegen genoemd.

Reinholds Flugschule
Vliegschool voor paragliden die al sinds 1980 bestaat. Alex Breitgolf geeft les in kleine, overzichtelijke groepjes. Je krijgt dus persoonlijke lessen en je leert het snel en goed. Sinds juni 2011 is hij aangesloten bij de DHV.

Reinholds Flugschule, Waldecker Straße 33, 34508 Willingen. Tel: + 49 5632-6534.
Klik hier voor meer informatie over Reinholds Flugschule.

Papillon Flugschulen Hochsauerland
Leer hier goed en zeker paragliden. Standplaatsen die ze gebruiken zijn Winterberg/Elpe en Willingen/Upland. Vervoer is inclusief, professioneel materiaal, gemoedelijke sfeer en goed onderkomen met prima gastronomie.

Papillon Flugschulen Hochsauerland, Zur Hoppecke 5, 34508 Willingen. Tel: + 49 2983-9740533.
Klik hier voor meer informatie over Papillon Flugschulen Hochsauerland.

Sportvliegen
Hoe kan je het mooie Sauerlandse landschap met haar uitgestrekte bossen, diepe dalen, het mooie berglandschap nu beter bewonderen dan vanuit een vliegtuigje? Maak een rondvlucht boven Sauerland en geniet van de beboste bergen en de eindeloos blauwe hemel.

Fluggemeinschaft Rennefeld
Professionele vliegsportvereniging in het Schmallenberger Sauerland. Je vindt er een goede infrastructuur en Rennefeld ligt centraal in Sauerland wat een voordeel is. Als je hier een rondvlucht maakt dan is je start- en eindbestemming vliegveld Rennefeld. Dit ligt tussen Wormbach en Werpe en in de regio van Schmallenberg. Naast vliegen kun je feesten vieren, overnachten, goed eten en drinken en nog veel meer. Slapen doe je op de camping die op het terrein ligt en die is voorzien van stroom. Vliegveld Rennefeld heeft 3 start- en vertrekbanen waarbij eentje 1000 meter lang is wat ideaal is voor vluchten en opleiden. Openingstijden: zaterdag van 14.00 – 20.00 uur. Zon- en feestdagen van 10.00 – 20.00 uur.

Fluggemeinschaft Rennefeld, 57392, Schmallenberg-Werpe. Tel: + 49 2972-6361.
Klik hier voor meer informatie over vliegveld Rennefeld.

Paardrijden
In Sauerland kun je uitstekend paardrijden. Ruitertochten maak je met eigen paard of met een huurpaard. Er zijn vele bedrijven waar je mogelijkheden hebt om paard te kunnen rijden en tevens om te blijven slapen. Ponyhof Meier Eslohe Hier kun je vele uurtjes pony rijden. Erg leuk voor kinderen, blijf hier lekker slapen in
één van de appartementen of in het pension op de ponyhof. Er is een overdekte manege en een buitenmanege. Er zijn goede eetmogelijkheden op basis van halfpension of volpension. Er zijn 30 lieve pony’s in allerlei kleuren en soorten, dus voor ieder wat wils. Wel even aanmelden van te voren natuurlijk.

Ponyhof Meier, Homerstraße 16, 59889, Eslohe. Tel: + 49 2973-6394
Klik hier voor meer informatie over Ponyhof Meier.

Zwemmen
Ben je een zwemmer dan zit je in Sauerland goed. In Sauerland kun je uitstekend en op vele plaatsen zwemmen. Allereerst zijn er de vele en grote stuwmeren waar Sauerland bekend om staat. Allereerst zijn de stuwmeren aangelegd om in drinkwater te voorzien en om stroom op te wekken voor met name de bevolking van het Ruhrgebied. Maar ze hebben ook een belangrijke recreatieve functie en bieden vele goede zwemmogelijkheden. De belangrijkste meren waar je kunt zwemmen zijn de Diemelsee, Biggesee, Aggersee, Sorpesee, Möhnesee, Hennesee, Twistersee en de Edersee. Is het te koud om buiten te zwemmen dan zijn er genoeg (overdekte) zwembaden waar je terecht kunt. Voor de kinderen is het zwemmen ideaal in deze stuwmeren dankzij de aanwezigheid van de vele stranden, speeltuinen en speelmogelijkheden bij de meren.

Klimsport                                                                                                      Ondanks dat Sauerland geen hele hoge bergen heeft kun je uitstekend klimmen in Sauerland. De klimsport groeit sterk op het moment in Sauerland. Je kunt klimmen in voormalige steengroeves en op natuurlijke rotspartijen. Waar je tot voor kort nog niet mocht klimmen zijn de afgelopen jaren een aantal kleine klimgebieden ontwikkeld die nu wel zijn opengesteld. Wel zijn de regels voor klimmen aangescherpt om de natuur te beschermen. Let op de losse rots in klimgebieden die vooral vlak na de winter aanwezig is en als er veel neerslag is geweest. Sauerland heeft 14 klimgebieden waarvan het Hönnetal en de Bruchhauser Steine de meest belangrijke zijn. Je hebt 500 km aan klimroutes met een moeilijkheidsgraad variërend van 3 tot 10. Alle klimroutes zijn ruim voorzien van klimhaken en allemaal goed bereikbaar over korte voetpaden. Al het klimmen is kosteloos en je hebt geen klimticket nodig. Wil je actuele informatie over de huidige toestand van bestaande routes en de ontsluiting van nieuwe routes kijk dan op: Hochsauerlandafdeling van de Deutsche Alpenverein.

Ook op de website van Sauerland Kletterarena kun je veel goede en actuele informatie vinden. Goede klimmogelijkheden vind je in de (stilgelegde) steengroeves zoals Unterer Elberskamp, Lenneplatte, Borhauser, Wand & Steinschab, Scharpenbeul en Meisterstein. Een aantal kleinere, gedeeltelijk zeer oude, klimgebieden vind je bij Marsberg (oosten van Sauerland) en Alme (noordoosten van Sauerland) en bij Attendorn dat meer in het westen ligt. Dit zijn alle kalksteengebieden. Het klimgebied van Bad Berleburg in het zuiden van Sauerland bestaat uit bergkristal of kwarts. Er zijn de volgende klimgebieden in Sauerland:

  • Bestwig
  • Borghauser Wand bij Finnentrop
  • Bruchhauser Steine
  • De Unterer Elberskamp (veel steenslag) bij Finnentrop
  • Fredlar bij Bad Berleburg
  • Hilleberg
  • Hillenberg bij Warstein
  • Hönnetal (tijdelijk gesloten) bij Iserlohn
  • Kapplerstein in Aue bij Bad Berleburg
  • Lenneplatte in Werdohl
  • Meisterstein bij Siedlinghausen/Winterberg
  • Scharpenbeul am Listersee
  • Steinschab bij Hallenberg
  • Steinkuhle in Neuastenberg/Winterberg
  • Neuastenberg

Fietsen
Sauerland is bij uitstek geschikt om te fietsen en een echt fietsparadijs met een gevarieerd landschap zoals het vlakkere noordwesten of het bergachtige Hochsauerland. En er is een grote toeristische infrastructuur voor de fietsen. Zo kun je bij vele gastverblijven je fietsen stallen, zijn er overal (electronische) fietsen verkrijgbaar en verzorgen de hotels het bagagetransport. Speciaal voor uitjes met het gehele gezin is het Radringnetwerk uitgezet. Je herkent het aan een rode vleermuis met fietser. De route gaat deels over het spoor en ligt tussen Finnentrop, Eslohe en Schmallenberg.

E-bikes
E-bikes zijn sterk in opkomst in Sauerland en bieden erg veel voordelen. Het principe is dat er een elektromotor op de fiets is die bijgeschakeld kan worden indien nodig. Hiermee kun je de bergen bedwingen welke eerst niet mogelijk waren. Maar niet alleen hoger, je kunt ook veel verder fietsen met de E-bike en zo heel Sauerland zien in een dag. En zo kun je ook met hele gezin fietsen, kunnen opa en oma mee. En als je thuis niet zoveel fietst dan is het dus geen probleem. Er zijn vele verhuurstations door heel Sauerland heen waar je deze E-bikes kunt huren. De motor is een stille en milieuvriendelijke motor die meteen kan worden ingeschakeld. Ideaal dus voor tegenwind en bij het klimmen. Afhankelijk van de hoogtemeters en de intensiteit van het gebruik kunnen trajecten van 40 tot 70 km worden afgelegd. Terwijl u uitrust en een hapje en drankje doet kan de fiets gewoon aan het stopcontact.

Wandelen

Beschikken uw kinderen over wat speurzin of is er een avontuurlijk parcours aanwezig? Dan zijn de wandelingen ook voor uw kinderen aantrekkelijk. Zo is bijvoorbeeld het Kyrillpfad bij Schanze (Schmallenberg) erg leuk voor de kinderen. Hier hebben diverse orkanen een wirwar van boomstammen gecreëerd waar je via trappen doorheen klautert. Zijn uw kinderen wat ouder? Dan zijn er leuke mogelijkheden zoals het populaire geocaching (onder andere in Brilon). Bij geocaching verstopt iemand op een speciale plaats in de natuur een waterdichte doos met daarin bijzondere voorwerpen, een logboek en een wegwerpcamera. De bedoeling is dan dat jij hem vindt met je hand-GPS. Zie het volgende filmpje voor meer uitleg (Nederlands ondertiteld): Geochaching

Wandelroutes
Er is een zeer divers en aantrekkelijk wandelnetwerk in Sauerland van zowel langeafstandroutes en kleinere routes. In totaal zijn er wel meer dan 1000 wandelroutes in Sauerland met een lengte van 32.000 km.

Tennis
Je kunt in Sauerland op vele plaatsen uitstekend tennissen en goed een balletje slaan. Er zijn vele tennisbanen en diverse overdekte tennishallen in Sauerland. Verder hebben diverse hotels een tennisbaan. Veel tennisbanen kun je vinden in de omgeving van Schmallenberg en van Eslohe.

Wandelen en fietsen in Sauerland


Het meest bekend en het belangrijkste kenmerk van heel Sauerland zijn de uitgebreide wandel- en fietsmogelijkheden. De fietsers kunnen kiezen uit het vlakkere noordwesten van Sauerland of het meer uitdagende Hochsauerland. Er zijn uitstekende faciliteiten voor het fietsen aanwezig. Zo verhuren de meeste hotels (electronische) fietsen, zijn er fietsenstallingen aanwezig en verzorgen zij het bagagetransport. Aansluitend bieden zij maaltijden naar ieders wens. De bergen en heuvels zijn uitstekend te beklimmen, ook zonder training en met de verhuurmogelijkheden van de electronische fietsen kun je zonder problemen de meest uitdagende bergen bedwingen. Je kunt hiermee, afhankelijk van de modus waarop je de fiets instelt, 40 tot 70 km uit de voeten. Opladen kan als je bij een restaurant of hotel pauzeert. Het uitstekende openbaar vervoer zorgt voor goede verbindingen en geeft je een grote routevrijheid.

Beschikken uw kinderen over wat speurzin of is er een avontuurlijk parcours aanwezig? Dan zijn de wandelingen ook voor uw kinderen aantrekkelijk. Zo is bijvoorbeeld het Kyrillpfad bij Schanze (Schmallenberg) erg leuk voor de kinderen. Hier hebben diverse orkanen een wirwar van boomstammen gecreëerd waar je via trappen doorheen klautert. Zijn uw kinderen wat ouder? Dan zijn er leuke mogelijkheden zoals het populaire geocaching (onder andere in Brilon). Bij geocaching verstopt iemand op een speciale plaats in de natuur een waterdichte doos met daarin bijzondere voorwerpen, een logboek en een wegwerpcamera. De bedoeling is dan dat jij hem vindt met je hand-GPS. Zie het volgende filmpje voor meer uitleg (Nederlands ondertiteld): Geochaching

Wandelroutes
Er is een zeer divers en aantrekkelijk wandelnetwerk in Sauerland van zowel langeafstandroutes en kleinere routes. In totaal zijn er wel meer dan 1000 wandelroutes in Sauerland met een lengte van 32.000 km. Een aantal langeafstandroutes die we aanraden:

Rothaarsteig: de Rothaarsteig ligt in één van de mooiste woudgebergtegebieden van Duitsland. De Rothaarsteig is 154 km lang en loopt van Brilon, gelegen aan de noordkant van het Rothaargebergte, via het Lahn-Dill Bergland naar Dillenburg in Hessen gelegen in de uitlopers van  het Westerwald. Je loopt over de toppen van de Rothaarsteig wat een prachtig uitzicht geeft.

  • Moeilijkheid: zwaar
  • Lengte: 154 km
  • Duur: 48 uur
  • Klimmen: 3738 m
  • Dalen: 3942 m
  • Klik hier voor meer informatie over Rothaarsteig.

Sauerland-Höhenflug: van Altena naar KorbachDe gehele route is 254 km aan zeer gevarieerd landschap met adembenemende vergezichten en een prachtige natuur waarbij je in totaal door 4 natuurparken gaat. De Sauerland Höhenflug loopt van Arnsberg via Meinerzhagen naar Korbach en is een zeer fascinerende en sportieve route. Absolute aanrader!

  • Moeilijkheid: zwaar
  • Lengte: 191 km
  • Duur: 48 uur
  • Klimmen: 5674 m
  • Dalen: 5484 m
  • Klik hier voor meer informatie over Sauerland-Höhenflug.

Sauerland-Höhenflug: van Meinerzhagen naar Korbach.Het tweede deeltraject wat je van Meinerzhagen naar Korbach brengt en minstens net zo mooi als het stuk van Altena naar Korbach. Heb je tijd dan kun je ze misschien beide lopen! Ook deze route is prachtig en brengt je langs de mooiste stukken natuur.

  • Moeilijkheid: zwaar
  • Lengte: 202 km
  • Duur: 51 uur
  • Klimmen: 6116 m
  • Dalen: 6161 m
  • Klik hier voor meer informatie over Sauerland-Höhenflug.

Sauerland-Waldroute:De Sauerland-Waldroute is een belevenisvolle en natuurrijke route. Zij leidt je naar de mysterieuze plaatsen waar de Sagen en Sprookjes van Sauerland worden verteld. De route gaat van Iserloh via Marsberg naar Warstein. Maak hier kennis met de heksen, demonen en de draken. Geniet van de oerbossen, veengebieden en moerassen. En natuurlijk de talrijke grotten, mooie uitzichtspunten,  kastelen en burchten niet te vergeten.

  • Moeilijkheid: middel
  • Lengte: 240 km
  • Duur: 72 uur
  • Klimmen: 6670 m
  • Dalen: 6579
  • Klik hier voor meer informatie over Sauerland-Waldroute.

Heeft u liever een wat kortere route? Dan is er een zeer groot wandelnetwerk met korte en middellange uitstapjes variërend van een of enkele uren tot meerdere dagen. Of pak een leuk deeltraject van een lange route.

  • De Knorreichensteig: Een echte aanrader om de oerbossen te verkennen en onderdeel van de Urwaldsteig die 68 km in totaal lang is.
  • De 77 km lange GrimmSteig: Wandel door het sprookjesachtige landschap van de gebroeders Grimm. Nog adem over? Sluit aan het einde van de GrimmSteig aan op de Kassel-Steig met een lengte van 157 km en wandel in een wijde boog rond Kassel.

In totaal zijn er meer dan 32.000 km aan wandelpaden die door de Sauerländer Gebirgsverein (SGV) worden onderhouden. Zij beheren de schuilhutten, controleren de markeringen en zij organiseert wandelingen met gids. En je kunt hier terecht voor goede wandelkaarten en literatuur.

Fietsen
Sauerland biedt veel fietsmogelijkheden en heeft vele gemarkeerde fietsroutes, zowel korte als langeafstandroutes, dus voor ieder wat wils. Je kunt een dagje fietsen of een meerdaagse fietstocht maken. In onze vakantiewoning vind je een selectie van een aantal van de mooiste fietsroutes van Sauerland. Ook kunnen we je die van natuurlijk vooraf opsturen.

Mountainbiken
Er is een uitstekend netwerk van tientallen routes voor mountainbikes en racefietsen in verschillende zwaartecategorieën uitgezet door Bike Arena Sauerland. Bijna alle gemeentes zijn hierbij aangesloten zoals Willingen, Winterberg, Schmallenberg, Lennestadt, Hallenberg, Medebach, Brilon, Olsberg, Eslohe en Sundern. Exacte routes, overnachtingstips en verhuuradressen kunt u hier vinden.

Bike Arena Sauerland
De Bike Arena Sauerland bestaat uit 44 fietsroutes die een totale lengte hebben van 1.700 km en 34.000 hoogtemeters. Zij is geschikt voor zowel racefietsen als mountainbikes en biedt hiervoor vele speciale trajecten. De Bike Arena Sauerland is uniek in Duitsland. Aangesloten zijn meer dan 50 fietsvriendelijke verblijfsaccommodaties die niet alleen voor een gastvrij verblijf zorgen maar je ook de beste wegen en routes tonen. Route-informatie kunt je downloaden inclusief GPS-tracks op www.bike-arena.de.

Bildchen Sprint
Jaarlijks vindt dit evenement plaats waarbij het gaat om individueel tijdrijden. Oftewel de individuele race tegen de klok over een parcours van 7,4 km. De start is in Siedlinghausen en dan naar Rehsiepen (Sorpestraße). Je gaat 7,4 km alleen maar bergafwaarts, behoorlijk spectaculair.

Data: september 2018..
Klik hier voor meer informatie over de Bildchen Sprint.

E-bikes


E-bikes zijn sterk in opkomst in Sauerland en bieden erg veel voordelen. Het principe is dat er een elektromotor op de fiets is die bijgeschakeld kan worden indien nodig. Hiermee kun je de bergen bedwingen welke eerst niet mogelijk waren. Maar niet alleen hoger, je kunt ook veel verder fietsen met de E-bike en zo heel Sauerland zien in een dag. En je kunt nu met het hele gezin fietsen en opa en oma kunnen ook gezellig mee. En als je thuis niet zoveel fietst dan is het dus geen probleem. Er zijn vele verhuurstations door heel Sauerland heen waar je deze E-bikes kunt huren. De motor is een stille en milieuvriendelijke motor die meteen kan worden ingeschakeld. Ideaal dus voor tegenwind en bij het klimmen. Afhankelijk van de hoogtemeters en de intensiteit van het gebruik kunnen trajecten van 40 tot 70 km worden afgelegd. En terwijl u uitrust en van een hapje en drankje geniet gaat de fiets gewoon aan het stopcontact.

Fietsenverhuur
Er zijn vele fietsverhuurbedrijven in Sauerland aanwezig waar je ook veelal E-bikes kunt huren:

Eslohe-Wenholthausen:Seemers Gasthof zur Post
Südstraße 4, 59889 Eslohe-Wenholthausen
Tel. + 49 2973 / 570
4 E-bikes

Schmallenberg-Bad Fredebug
Bad Fredeburg g.u.t Gewerbe & Touristik Am Kurhaus 4, 57392 Schmallenberg-Bad Fredeburg
Tel. + 49 2974 / 7037
2 E-bikes

 

Dorpen, eten en drinken

Welke goede restaurants en leuke winkels zijn er nu precies in Altastenberg?

Wemhof Skiverleih Altastenberg
Hier kun je wandelroutes kopen, skispullen huren, skilessen boeken en een hele mooie wandelkaart van de omgeving. Hiernaast kunt u hier terecht voor de eerste levensbehoeften. Telefoonnummer 0049-29811345.

In Winterberg zijn veel grote supermarkten te vinden: o.a. Aldi, Lidl, Kaufpark en Edeka (deze bezorgt ook aan huis).

DeSchwedenhütte
Super gezellige skihut met o.a. uitstekende patat en schnitzels. Je kunt hier de maaltijden ook meenemen.

Hotel Altastenberg
Dit hotel wordt gerund door Nederlandse eigenaren. Zij serveren alleen een buffet. Hier kun je ook gebruik van maken. Wel een dag van te voren reserveren.

Hotel/RestaurantClemens
Zeer uitgebreide kaart met echt van alles en nog wat. Prettige bediening.  Wel verstandig om te reserveren. Echt een typisch Duits restaurant. Vraag maar naar Irmi en als u zegt dat u huurt via Mike en Renate van Villa Margarete, dan komt het helemaal voor elkaar.

Hotel/RestaurantAstenkrone 
Zeer goede keuken van een hoog niveau, uitgebreide wijnkaart. Hier ga je echt heen voor een avondje uit (wel ietwat kleine porties).

Café Nudelbude
Een gezellige kroeg met eenvoudige betaalbare gerechten.

Kleines Hotel Wemhoff
Probeer hier de heerlijke eigengemaakte taart! Aanrader en ook deze hebben betaalbare gerechten op de kaart alles zelf vers gemaakt.

Algemene informatie gerechten Sauerland
De gerechten in Sauerland zijn van oudsher altijd erg stevig. Doel hiervan was om te zorgen dat de (land) arbeiders een stevige maaltijd kregen en een goede maagvulling hadden. Veel ingrediënten kwamen uit eigen tuin en van eigen land in tegenstelling tot veel andere streken waar vele nieuwe producten en uitheemse gerechten hun intrede deden. Nog steeds komt veel voedsel in Sauerland van eigen bodem en het is zelfs een echte trend geworden. Je kunt in Sauerland vlees van eigen slacht eten, forel uit eigen kweek, kruiden en groenten uit eigen tuin, huis gestookte likeuren en alles volgens de recepten van weleer. De gerechten zijn nog steeds stevig, maar wel iets minder zwaar dan vroeger.

Het middageten in Duitsland vindt plaats tussen 12 en 14 uur en bestaat vaak uit een warme maaltijd. Een eenvoudig broodje staat veelal niet op de kaart, een salade kun je nog wel vinden. “Kaffee und Kuchen” kun je vanaf 14 uur krijgen. Vanaf 17.30 uur is doorgaans de keuken geopend voor het avondmaal. Om 21 uur sluit in de meeste gevallen de keuken en kun je geen warme gerechten meer bestellen.

Uit eten gaan is in Duitsland nog steeds een stuk goedkoper dan in Nederland. Veel restaurants serveren als lunch een voordelige dagschotel (onder de €10,-). Hiernaast staan er speciale kindermenu’s en seniorenschotels op de menukaart: de porties zijn wat kleiner en voordeliger.

Veelzijdig en duurzaam
Het glooiende Bergisches Land staat bekend om haar vee met de vele zuivelproducten en vleeswaren en het lekkere fruit uit de talrijke boomgaarden. Al deze producten komen samen in een echte Sauerlandse traditie, “de Bergische Kaffeetafel”, een zeer uitgebreide koffietafel die een echte verwennerij is: Koffie, brood, wafels, vleeswaren, kaas, bloedworst, verse room, eieren, Ballebäuschen (soort poffertjes), fruit, cake, noem maar op! Het keurmerk “Vielfalt schmeckt” wordt toegekend aan inheemse producten als het duurzaam wordt geteeld en verwerkt. De dieren krijgen geen gentechnisch voedsel, ze leven deels buiten en de bodem en seizoenen worden gerespecteerd. Deelnemers aan dit keurmerk kun je herkennen aan het logo van een bord met gekleurde blokjes en daarboven een koksmuts. Het keurmerk “Vielfalt schmeckt” valt onder de grotere campagne “Vielfalt lebt”.

Traditionele gerechten uit Sauerland
Backäpfel is een gerecht dat erg in trek is tijdens de koude maanden en vaak gevuld is met kersen, amandelen en rum. Eisbein een varkenspoot op traditionele wijze bereid.

Sauerbraten komt oorspronkelijk niet uit Sauerland maar is wel vaak op de traditionele menukaart te vinden. Het is gemarineerd stoofvlees (oorspronkelijk paardenvlees, nu rund-of varkensvlees) en wordt opgediend met gekookte aardappelen, appelmoes, puree en rode kool. Af en toe gaat het vergezeld van lintpasta. Potthucke is een aardappelschotel uit de oven die bestaat uit gekookte en geraspte aardappelen, room, eieren, spek en worst. Kasseler Rippenspeer betekent een gebraden borststuk als je dit op de menukaart ziet. Soester Wamme is een ragout van een koeienmaag. Sauerkraut (zuurkool) is natuurlijk nooit uit de streekkeuken verdwenen en kun je overal eten. Reibekuchen ook bekend als Riewepläskes, een aardappelpannekoek van geraspte of gepureerde aardappel. Forel staat als eerste op de kaart als er vis is. De forel kan op Müllerin Art (naturel) of Saiblingen (met kruidenmousse) worden bereid. Ook snoekbaars staat vaak op de kaart. Wild staat in het najaar vrijwel overal op het menu en een stoofschotel van wild kun je het hele jaar op de kaart vinden. Pfifferlingen zijn cantharellen die hun hoogseizoen al wat eerder hebben in juni. Rote Grütze zijn bessen en andere rode vruchten die gekookt en gemengd zijn. Ze kunnen ook puur worden opgediend met limoen- en vlierbessensap, met daarbij eventueel mascarpone. Sauerlandse Krüstchen is een gepaneerde schnitzel op toast met daarop een spiegelei en champignons.

Zoet en zuur
De vlierbes is een populaire vrucht in de Sauerlandse keuken en van de vlierbes wordt zowel de vrucht als de bloesem gebruikt. Zij wordt verwerkt tot sappen en gelei in taarten en diverse gerechten. De vlierbes staat verder bekend om haar heilzame eigenschappen. Een grote leverancier van de vlierbes is Schütte in Meschede. Niet alleen Abraham, maar ook in Sauerland weten ze waar je de mosterd haalt en wel bij de firma Hilsmann uit Attendorn. Naast mosterd hebben ze hier vele soorten likeur en azijn. De bergweides bij Winterberg-Grönebach zijn het domein en voedselgebied van de bijenvolken van imker Niggemann.

Bier en brouwerijen
Warsteiner is natuurlijk het meest beroemde bier uit Sauerland, dat in veel landen wordt geschonken. Bier in Sauerland is bijna net zo veel voorradig als water en bomen. Jaarlijks produceren de 3 grote brouwerijen, Warsteiner, Veltins, en Krombacher, 1,5 miljard liter bier. Alle gebruiken ze het echte Sauerlandse bronwater hiervoor. Zet je al deze kratten achter elkaar dan kom je de hele wereld over, een enorme hoeveelheid! De grote bierconsumptie valt te verklaren uit het feit dat bierdrinken in Sauerland wordt gezien als een lokale patriottische beginselverklaring. Wil je bier proeven en zien hoe een brouwerij ervan binnen uitziet? Dan kun je terecht bij brouwerij Veltins in Meschede-Grevenstein, Westheim in Marsberg-Westheim en Krombacher in Kreuztal. Wat kleinere brouwerijen zijn het Esselbräuhaus in Eslohe, het Willinger Brauhaus in Willingen, Brauhaus Zwiebel in Soest en Brauhaus Schillerbad in Lüdenscheid. Al deze brouwerijen hebben gezellige en uitgebreide horecavoorzieningen. Hiernaast wordt bij de Bruchhauser Steine een huisbier gebrouwen onder het toeziend oog van de Freiherr von Fürstenberg-Gaugreben. Alle bierbrouwerijen in Duitsland houden zich aan het zogenoemde Reinheitsgebot. Dit is een verbod op het gebruik van kunstmatige toevoegingen als conserveringsmiddelen.

Rechtstreeks van de boer
Diverse boerenbedrijven bieden producten rechtstreeks van het land aan en dan alleen in de winkel, de Bauernhofladen genaamd. Soms is het ook in de Bauernhofcafés te verkrijgen. Erg leuk voor kinderen natuurlijk! Ze kunnen dieren zien en aaien en vaak is er wel een speeltuin. Wil je zelf fruit plukken? Dat kan bij de Firma Abel, in Möhnesee-Stockum. Hier zijn ook buiten de oogsttijd vele lekkernijen zoals jam en appelchips. En bijzonder is wel de boerenkaas die in de grotten van Attendorn rijpt. Klik hier voor meer informatie en adressen over boerenbedrijven.

Meer links

 

Winterberg winkelaanbod
Winterberg is een stad met stijl en karakter. Winterberg heeft een groot recreatief aanbod en een flink aantal winkels met een uiteenlopend aanbod. Er zijn vele supermarkten (Edeka, Aldi, Lidl, Kaufpark) en wel 5 bakkers en minstens evenveel slagers waar je voor je dagelijkse benodigdheden terecht kunt. Het gevarieerde winkelaanbod in Winterberg bestaat uit vele modezaken, schoenenwinkels, wintersportzaken en lifestyle-artikelen. En de apotheek, juwelier, telefoonwinkels en electronicazaken niet vergeten natuurlijk. Voor de wat minder gevulde portemonnee is er zelfs een Euroshop aanwezig in Winterberg.

Dorpen en steden in Sauerland

Winterberg
Winterberg is misschien wel het meest bekende en het grootste handelsmerk van Sauerland. De afgelopen jaren is er meer dan 10 miljoen euro geïnvesteerd in de toeristische infrastructuur van Winterberg. Er zijn nieuwe skiliften bijgekomen, nog meer sneeuwkanonnen en is er een tubinglift. Samen met de nabijgelegen skigebieden is Winterberg nu een echte concurrent voor de skigebieden die verder weg liggen. Ideaal om een paar dagen te gaan skiën en niet ver te hoeven rijden. Andere voordelen die Winterberg te bieden heeft zijn de kleinschaligheid van de hotels én de nabijheid van de hotels dicht bij de piste.

Wist je dat Winterberg sportstad nummer één is van Noordrijn-Westfalen? Bobsleeën, rodelen, skeleton, schansspringen, langlaufen en biathlon. Alle trainingen ter voorbereiding op de Olympische Winterspelen vinden hier plaats. En in de zomermaanden behoort Winterberg en haar omgeving tot de meest belangrijke oefenterreinen van de professionele mountainbikers. Naast het feit dat het een mooie plaats is Winterberg een erg gezonde plaats. De kwaliteit van de lucht is er zeer goed. Zo is de lucht zeer zuiver vanwege het feit dat er weinig allergene stoffen aanwezig zijn. Maar ook de vochtigheid en het gehalte van de straling zorgen voor een goede luchtkwaliteit.

Geliefd bij wandelaars is de bron van de Ruhr. Het plateau van de Kahler Asten (841 m) strekt zich vijf kilometer westelijk van Winterberg uit. Dit landschap bestaat uit hooggelegen heide en is werkelijk prachtig te noemen. Na de Langenberg is dit de hoogste top van Sauerland. Beklim de 108 treden van deze toren die op de berg staat en kom nog 20 meter hoger. Hier vlakbij ontspringt de rivier de Lenne.

Winterberg is tevens een gemeente waartoe mooie plaatsen als Neuastenberg, Siedlinghausen, Altastenberg, Niedersfeld, Züsche, Elkeringhausen, Hoheleye, Langewiese en Lenneplätze behoren. Neuastenberg en Altastenberg zijn geschikte plaatsen om te skiën met de aanwezigheid van een eigen skigebied, skiliften en sneeuwkanonnen. Siedlinghausen is een kunstenaarsdorp wat midden in het groene boslandschap ligt en met vele recreatiemogelijkheden.

Willingen
Willingen is samen met Winterberg de meestbezochte plaatsen van Sauerland. Ook hier zijn net als in Winterberg vele mogelijkheden voor actieve en passieve sporten en hebben beide plaatsen een vergelijkbaar aanbod. Zo zijn er vele skifaciliteiten, een rodelbaan, een springschans en parcoursen voor downhill en freeride voor mountainbikes. En natuurlijk mag je de beroemde ‘après-ski‘ niet missen die het hele jaar aanwezig is. En wil je winterpret garantie? Onder de noemer Honderd Dagen Skiplezier zijn de skiliften 100 dagen per jaar geopend. Met een lengte van 2 km heeft Willingen tevens de langste afdaling van Sauerland. En ieder jaar is er de Wereldbeker skispringen, een groot evenement dat je beslist eens moet bijwonen.

Schmallenberg
De gemeente Schmallenberg is één van de grotere gemeentes in Sauerland. Zij bestaat uit 90 dorpen en gehuchten die samen de gemeente Schmallenberg vormen. Stuk voor stuk zijn het allemaal gezellige en sfeervolle vakantieplaatsjes en kuuroorden. In Schmallenberg zelf wonen 6000 mensen. Hier vind je veel goede restaurants en eetgelegenheden, een compleet en gezellig winkelaanbod en een groot toeristencentrum en natuurcentrum. Schmallenberg staat bekend om haar grote en kwalitatief hoogwaardige aanbod van traditionele hotels die veelal door families geleid worden. Hier proef je de echte Sauerland-sfeer en kun je lekker ontspannen in de wellness. Of toch meer actief bezig zijn met het vele sport- en gezondheidsaanbod wat er is? De abdij van Grafschaft is een belangrijke bezienswaardigheid en deze moet je beslist gezien hebben. Verder staat Schmallenberg bekend als de sokkenstad omdat sokkenfabrikant Falke hier is gevestigd. Schmallenberg ligt in één van de meest bosrijke streken van Sauerland in het Rothaargebergte op een hoogte die varieert van 350 tot 818 meter.

Oberkirchen
Oberkirchen staat bekend om haar mooie en verzorgde vakwerk- en leisteenhuizen. Zij geven veel karakter en sfeer aan dit keine en aantrekkelijke plaatsje. Oberkirchen valt onder de gemeente Schmallenberg en ligt 8 km ten oosten van Schmallenberg. In Oberkirchen heb je een uitstekende aansluiting op de beroemde Rothaarsteig en WaldSkulpturenweg. De Waldskulpturenweg is landschapskunst in een monumentaal bos. Natuur en historie waren de inspiratiebron voor deze 11 landschapskunstwerken, de rode draad van deze route. De liefhebbers van kunst worden gestimuleerd om te gaan wandelen en de wandelaars worden geprikkeld door de kunstwerken. De dieperliggende motivatie van deze kunstwerken kunnen we vinden in de dichtwerken van Dante en het bos als symbool van het onbewuste. Klik hier voor meer informatie over Oberkirchen.

Medebach
Medebach ligt in het oostelijk gedeelte van Sauerland en is een oude en bezienswaardige Hanzestad. Medebach heeft een gezellig centrum met goede restaurants. Voor de Tweede Wereldoorlog was het een florerende en bruisende plaats. Met de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog is er veel van Medebach verloren gegaan. De handelsgeschiedenis kun je nog goed zien in de diverse fabriekswinkels en in het grote industriegebied. Medebach beschikt over veel en goede verblijfsmogelijkheden. Niet alleen in Medebach zelf, maar ook in deelgemeenten als Titmaringhausen, Düdinghausen, Deifeld, Oberschledorn en Küstelberg. Dit zijn bezienswaardige dorpjes en de moeite van het bezoeken waard. Klik hier voor meer informatie over Medebach.

Hallenberg
Het vakwerkstadje Hallenberg ligt in het zuidelijk gedeelte van Sauerland en buiten de grote Sauerlandse drukte, maar zij bezit wel de echte Sauerlandse charme. De plaatsjes in de omgeving van Hallenberg zoals Liesen, Hesborn en Braunshausen kennen net als Hallenberg een lange voorgeschiedenis en hebben een rijke historie. De plaatsjes hebben allen een kwalitatief hoogwaardig aanbod van verblijfsmogelijkheden. Er zijn uitstekende wandelroutes door bossen, over akkerland en op de Wacholder Heide. De wandelroutes sluiten uitstekend aan op de Rothaarsteig en voeren u langs “geëerde kruisen” en een reuzenstoel. Het bronwater in Hallenberg wordt biologisch gereinigd door het Naturbad Hallenberg. Klik hier voor meer informatie over Hallenberg.

Eslohe
Eslohe is een stadje met mooie oude panden, diverse wandel- en fietspaden en goede verblijfsmogelijkheden. Al deze ingrediënten zorgen ervoor dat Eslohe een uitstekende plaats is om een bezoek aan te brengen. Aan de westkant van Eslohe ligt het natuurpark Homert. De SauerlandRadring heeft bij Eslohe een extra lus, de Nordschleife genaamd, die u naar Meschede toe leidt. Eslohe staat bekend om de Esloher Biertraditie. In de vroege 18e eeuw moest al het bier dat door diverse families in Eslohe werd gebrouwen wegens het kerkenrecht door de pastoor gekeurd worden. Je mag dit nog steeds doen, maar nu zonder gelofte in de Domschänke en naar je eigen keuze met licht, donker of seizoensbier. Klik hier voor meer informatie over Eslohe.

Lennestadt
Lennestadt heeft, vooral tussen Grevenbrück en Altenhundem, een wat industrieel karakter. Maar daarbuiten behoren landelijke kernen als Saalhausen, Kirchveischede en Bilstein tot de favoriete plaatsjes van veel Nederlanders. Er zijn volop vakwerkhuizen, bossen en vele en uitgebreide wandelmogelijkheden. Verder zuidwaarts in de gemeente Kirchhundem vind je ook tal van vakwerkhuizen, diverse wandelroutes en vele bossen. Bij Altenhundem stroomt het riviertje de Hundem in de Lenne. Klik hier voor meer informatie over Lennestadt.

Olsberg
Olsberg en het hieraan verbonden Bigge is een echt karakteristiek Sauerlandplaatsje. Olsberg ligt in het hart van Hochsauerland. Je vind hier hier hoge beboste bergen, gezonde lucht en veel heilzaam bronwater. Meer dan 50 bergen liggen rond de plaats Olsberg en zorgen voor een werkelijk prachtig panorama. Ook kun je hier de hoogste top van Sauerland vinden: de 843 m hoge Langenberg die tussen Olsberg en Willingen ligt. De gemeente Olsberg bestaat naast Olsberg uit nog elf dorpen welke verspreid liggen in het gebied tussen de mooie natuurparken “Arnsberger Wald” en de “Diemelsee”. Dit zijn Antfeld, Assinghausen, Bigge, Bruchhausen, Brunskappel, Elleringhausen, Elpe/Heinrichsdorf, Gevelinghausen, Helmeringhausen, Wiemeringhausen en Wulmeringhausen. Zeer bezienswaardig en zeker een bezoek waard zijn de dorpen Assinghausen, Bruchhausen en Brunskapel. Dit zijn echte Sauerlandse dorpen met veel vakwerkhuizen, een mooi marktplein met een historische kerk en een echte Sauerlandse ambiance. De Rothaarsteig wandelroute sluit goed aan op Olsberg. Klik hier voor meer informatie over Olsberg.

Brilon
Brilon is historisch gezien één van de meest traditionele steden in het Sauerland. De eerste documenten stammen uit 973. Brilon was in de middeleeuwen een belangrijke handelsstad wat werd onderstreept door het feit dat Brilon vanaf 1250 tot de machtige Hanzebond ging behoren. De glansrijke geschiedenis is heden ten dage nog volop in Brilon aanwezig in de vorm van indrukwekkende kerken, historische bronnen en vele vakwerkhuizen. Brilon heeft vele bezienswaardigheden zoals de middeleeuwse binnenstad met de oude verdedigingstoren “Derker Tor”, de Propsteilkerke, het Rathaus (één van de oudste raadhuizen in Duitsland), de Propsteilkerk en de oude fontein met haar bronnen. Dit zijn de Petrusbronnen die lange tijd een belangrijke stadswatervoorziening waren. Aan de zuidkant van Brilon in het Kneipp-Kurpark, ontspringt de rivier de Möhne. Dit heldere bronwater stroomt door de vele voetenbaden in Brilon. Brilon staat verder bekend om haar vele evenementen zoals het beroemde Schuttersfeest. Klik hier voor meer informatie over Brilon.

Marsberg
Marsberg ligt in het noordoostelijk gedeelte van Sauerland en is wat minder bekend bij het grote publiek. Het oudste stadsdeel van Marsberg is Obermarsberg. De naam wordt ontleend aan het feit dat boven op de berg in de vroege middeleeuwen de Erenburg werd gebouwd. Na verloop van tijd maakte Karel de Grote er een klooster van. Aan de voet van de Erenburg was er veel economische dynamiek in de kopermijnen en in de handel. “De Pranger” deed dienst als een schandpaal tussen de Obermarsbergse kerken. Er werd dusdanig veel gebruik van gemaakt dus ook in die tijd waren er niet alleen brave burgers. Klik hier voor meer informatie over Marsberg.

Warstein
Warstein ligt in het noordelijke gedeelte van Sauerland en staat bekend om haar gelijknamige brouwerij en het bij velen bekende en geliefde bier “Warsteiner”. Voor toeristen en reizigers is de plaats Warstein tevens een prima uitvalsbasis voor het ontdekken van het Arnsberger Wald. Wil je graag meer weten over het bier Warsteiner en hoe dit wordt gemaakt? Breng dan een bezoekje aan de Warsteiner Welt. Kijk je ogen uit in de blinkend schone productiehallen met haar afvulinstallaties waar maar liefst 100.000 flessen per uur over de band gaan. En natuurlijk moet je een lekker biertje proeven. En wil je blijven slapen? Dat is zelfs mogelijk! Klik hier voor meer informatie over Warstein.

Soest
Soest (Zoost) ligt in het noorden van Sauerland. In de vroege middeleeuwen ontwikkelde Soest zich tot de grootste stad van Westfalen met 10.000 inwoners. Deze vroege ontwikkeling werd gedragen door twee zaken. Allereerst waren er de Keulse bisschoppen die dit stimuleerden. Verder lag Soest aan de handelsweg tussen de Rijnen Elbe. Soest was één van de eerste plaatsen die stadsrechten kreeg in het grote Duitse rijk. Dit gebeurde in 1120 en Soest diende hierbij als voorbeeld voor Hamburg en Lübeck die in een later stadium stadsrechten kregen. Weliswaar is door en na de Dertigjarige Oorlog Soest in verval geraakt, maar je kunt hier nog steeds uitstekend de sfeer proeven en beleven van de middeleeuwen. De oude kerken in Soest zijn gebouwd met een groene zandsteensoort waardoor zij een opvallend uiterlijk hebben gekregen. Soest staat verder bekend om haar kerstmarkt met historisch decor. Klik hier voor meer informatie over Soest.

Korbach
De interessante plaats Korbach ligt in het Waldecker Land, een zeer bezienswaardige regio, die aan de oostzijde van Sauerland grenst. Korbach kreeg al in de 12e eeuw stadsrechten en was al vroeg lid van de Hanze. Korbach kent dus een lange handelsgeschiedenis. Op de naburig gelegen Eisenberg werd er een grote goudvondst gedaan wat ervoor zorgde dat er in de 15e en 16e eeuw een ware goudkoorts en hausse ontstond. Nog steeds zijn er allerlei verwijzingen in de stad naar deze goudkoorts en het goud. Nog meer sporen van dit goud kun je vinden op de Eisenberg zelf. Deze ligt ten westen van de stad, met een ruïne op de top. Klik hier voor meer informatie over Korbach.

Arnsberg
Arnsberg ligt in het westelijk gedeelte van Sauerland en is de eerste plaats vanuit het Ruhrgebied die je ziet en meteen de eerste grote verrassing. Arnsberg was de residentie van de vorsten van Westfalen die ervoor hebben gezorgd dat Arnsberg vol staat met tal van mooie historische gebouwen en cultuur. Het oudste stadsdeel is hoog gelegen en heeft twee pleinen. De Maximillianbrunnen (1778/1779) kun je vinden op de langgerekte Alter Markt. Met deze bronnen zorgde keurvorst Maximillian von Königsegg-Rothenfels ervoor dat de stad water kreeg. Het oude raadhuis en het patriciërshuis Zur Krim (plaats waar verhitte debatten plaats vonden tijdens en over de Krimoorlog) omringen de fontein. Verder omhoog over de Alter Markt ga je naar de burchtruïne. Onderweg niet vergeten de 13e-eeuwse klokkentoren met barokke helm te bewonderen welke een deel van de oude stadsomwalling is. Klik hier voor meer informatie over Arnsberg.

Altena
Altena ligt in het westelijk gedeelte van Sauerland. De historie van Altena wordt bepaald door de mijnbouw en een hooggelegen burcht. Altena is de start voor de ruim 250 km lange Sauerland-Höhenflug. Een prachtige wandelroute door de natuurparken Ebbegebirge, Homert, Diemelsee en het Rothaar. Klik hier voor meer informatie over Altena.

Attendorn
Attendorn ligt aan de noordzijde van de Biggesee in het westen van Sauerland. Attendorn was gedurende vele eeuwen een belangrijke rust- en pleisterplaats aan de historische Heidenstraße tussen Leipzig en Keulen. Vele volkeren en goederen passeerden Attendorn en rusten hier uit na een lange reis. De bezienswaardige Sauerländer Dom aan het marktplein is een goed voorbeeld van de belangrijke functie die Attendorn had. Het absolute hoogtepunt van Attendorn is de Attahöhle, het onderaardse grottencomplex. De Attahöhle is het grootste grottencomplex van Sauerland. Bewonder hier de grootste verzameling en concentratie van stalagmieten, stalagtieten, zuilenpartijen en sluiers van kalkfiguren. Klik hier voor meer informatie overAttendorn.

Olpe
Olpe ligt aan de zuidzijde van de Biggesee en is een vrij druk en gezellig winkelstadje. Maak een stadswandeling, steek het marktplein over en verken de historische straatjes. Bewonder de Sint Martinuskirche en de mooie vakwerkhuizen. Bezienswaardig is de oude stadsmuur met de zuid- en heksentoren. Rondom Olpe en Attendorn strekt zich het Naturpark Ebbegebirge uit waar je uitstekend kunt fietsen en wandelen. Klik hier voor meer informatie over Olpe.

Dorpen

Welke goede restaurants en leuke winkels zijn er nu precies in Altastenberg?

Wemhof Skiverleih Altastenberg
Hier kun je wandelroutes kopen, skispullen huren, skilessen boeken en een hele mooie wandelkaart van de omgeving. Hiernaast kunt u hier terecht voor de eerste levensbehoeften. Telefoonnummer 0049-29811345.

In Winterberg zijn veel grote supermarkten te vinden: o.a. Aldi, Lidl, Kaufpark en Edeka (deze bezorgt ook aan huis).

DeSchwedenhütte
Super gezellige skihut met o.a. uitstekende patat en schnitzels. Je kunt hier de maaltijden ook meenemen.

Hotel Altastenberg
Dit hotel wordt gerund door Nederlandse eigenaren. Zij serveren alleen een buffet. Hier kun je ook gebruik van maken. Wel een dag van te voren reserveren.

Hotel/RestaurantClemens
Zeer uitgebreide kaart met echt van alles en nog wat. Prettige bediening.  Wel verstandig om te reserveren. Echt een typisch Duits restaurant. Vraag maar naar Irmi en als u zegt dat u huurt via Mike en Renate van Villa Margarete, dan komt het helemaal voor elkaar.

Hotel/RestaurantAstenkrone 
Zeer goede keuken van een hoog niveau, uitgebreide wijnkaart. Hier ga je echt heen voor een avondje uit (wel ietwat kleine porties).

Café Nudelbude
Een gezellige kroeg met eenvoudige betaalbare gerechten.

Kleines Hotel Wemhoff
Probeer hier de heerlijke eigengemaakte taart! Aanrader en ook deze hebben betaalbare gerechten op de kaart alles zelf vers gemaakt.

Algemene informatie gerechten Sauerland
De gerechten in Sauerland zijn van oudsher altijd erg stevig. Doel hiervan was om te zorgen dat de (land) arbeiders een stevige maaltijd kregen en een goede maagvulling hadden. Veel ingrediënten kwamen uit eigen tuin en van eigen land in tegenstelling tot veel andere streken waar vele nieuwe producten en uitheemse gerechten hun intrede deden. Nog steeds komt veel voedsel in Sauerland van eigen bodem en het is zelfs een echte trend geworden. Je kunt in Sauerland vlees van eigen slacht eten, forel uit eigen kweek, kruiden en groenten uit eigen tuin, huis gestookte likeuren en alles volgens de recepten van weleer. De gerechten zijn nog steeds stevig, maar wel iets minder zwaar dan vroeger.

Het middageten in Duitsland vindt plaats tussen 12 en 14 uur en bestaat vaak uit een warme maaltijd. Een eenvoudig broodje staat veelal niet op de kaart, een salade kun je nog wel vinden. “Kaffee und Kuchen” kun je vanaf 14 uur krijgen. Vanaf 17.30 uur is doorgaans de keuken geopend voor het avondmaal. Om 21 uur sluit in de meeste gevallen de keuken en kun je geen warme gerechten meer bestellen.

Uit eten gaan is in Duitsland nog steeds een stuk goedkoper dan in Nederland. Veel restaurants serveren als lunch een voordelige dagschotel (onder de €10,-). Hiernaast staan er speciale kindermenu’s en seniorenschotels op de menukaart: de porties zijn wat kleiner en voordeliger.

Veelzijdig en duurzaam
Het glooiende Bergisches Land staat bekend om haar vee met de vele zuivelproducten en vleeswaren en het lekkere fruit uit de talrijke boomgaarden. Al deze producten komen samen in een echte Sauerlandse traditie, “de Bergische Kaffeetafel”, een zeer uitgebreide koffietafel die een echte verwennerij is: Koffie, brood, wafels, vleeswaren, kaas, bloedworst, verse room, eieren, Ballebäuschen (soort poffertjes), fruit, cake, noem maar op! Het keurmerk “Vielfalt schmeckt” wordt toegekend aan inheemse producten als het duurzaam wordt geteeld en verwerkt. De dieren krijgen geen gentechnisch voedsel, ze leven deels buiten en de bodem en seizoenen worden gerespecteerd. Deelnemers aan dit keurmerk kun je herkennen aan het logo van een bord met gekleurde blokjes en daarboven een koksmuts. Het keurmerk “Vielfalt schmeckt” valt onder de grotere campagne “Vielfalt lebt”.

Traditionele gerechten uit Sauerland
Backäpfel is een gerecht dat erg in trek is tijdens de koude maanden en vaak gevuld is met kersen, amandelen en rum. Eisbein een varkenspoot op traditionele wijze bereid.

Sauerbraten komt oorspronkelijk niet uit Sauerland maar is wel vaak op de traditionele menukaart te vinden. Het is gemarineerd stoofvlees (oorspronkelijk paardenvlees, nu rund-of varkensvlees) en wordt opgediend met gekookte aardappelen, appelmoes, puree en rode kool. Af en toe gaat het vergezeld van lintpasta. Potthucke is een aardappelschotel uit de oven die bestaat uit gekookte en geraspte aardappelen, room, eieren, spek en worst. Kasseler Rippenspeer betekent een gebraden borststuk als je dit op de menukaart ziet. Soester Wamme is een ragout van een koeienmaag. Sauerkraut (zuurkool) is natuurlijk nooit uit de streekkeuken verdwenen en kun je overal eten. Reibekuchen ook bekend als Riewepläskes, een aardappelpannekoek van geraspte of gepureerde aardappel. Forel staat als eerste op de kaart als er vis is. De forel kan op Müllerin Art (naturel) of Saiblingen (met kruidenmousse) worden bereid. Ook snoekbaars staat vaak op de kaart. Wild staat in het najaar vrijwel overal op het menu en een stoofschotel van wild kun je het hele jaar op de kaart vinden. Pfifferlingen zijn cantharellen die hun hoogseizoen al wat eerder hebben in juni. Rote Grütze zijn bessen en andere rode vruchten die gekookt en gemengd zijn. Ze kunnen ook puur worden opgediend met limoen- en vlierbessensap, met daarbij eventueel mascarpone. Sauerlandse Krüstchen is een gepaneerde schnitzel op toast met daarop een spiegelei en champignons.

Zoet en zuur
De vlierbes is een populaire vrucht in de Sauerlandse keuken en van de vlierbes wordt zowel de vrucht als de bloesem gebruikt. Zij wordt verwerkt tot sappen en gelei in taarten en diverse gerechten. De vlierbes staat verder bekend om haar heilzame eigenschappen. Een grote leverancier van de vlierbes is Schütte in Meschede. Niet alleen Abraham, maar ook in Sauerland weten ze waar je de mosterd haalt en wel bij de firma Hilsmann uit Attendorn. Naast mosterd hebben ze hier vele soorten likeur en azijn. De bergweides bij Winterberg-Grönebach zijn het domein en voedselgebied van de bijenvolken van imker Niggemann.

Bier en brouwerijen
Warsteiner is natuurlijk het meest beroemde bier uit Sauerland, dat in veel landen wordt geschonken. Bier in Sauerland is bijna net zo veel voorradig als water en bomen. Jaarlijks produceren de 3 grote brouwerijen, Warsteiner, Veltins, en Krombacher, 1,5 miljard liter bier. Alle gebruiken ze het echte Sauerlandse bronwater hiervoor. Zet je al deze kratten achter elkaar dan kom je de hele wereld over, een enorme hoeveelheid! De grote bierconsumptie valt te verklaren uit het feit dat bierdrinken in Sauerland wordt gezien als een lokale patriottische beginselverklaring. Wil je bier proeven en zien hoe een brouwerij ervan binnen uitziet? Dan kun je terecht bij brouwerij Veltins in Meschede-Grevenstein, Westheim in Marsberg-Westheim en Krombacher in Kreuztal. Wat kleinere brouwerijen zijn het Esselbräuhaus in Eslohe, het Willinger Brauhaus in Willingen, Brauhaus Zwiebel in Soest en Brauhaus Schillerbad in Lüdenscheid. Al deze brouwerijen hebben gezellige en uitgebreide horecavoorzieningen. Hiernaast wordt bij de Bruchhauser Steine een huisbier gebrouwen onder het toeziend oog van de Freiherr von Fürstenberg-Gaugreben. Alle bierbrouwerijen in Duitsland houden zich aan het zogenoemde Reinheitsgebot. Dit is een verbod op het gebruik van kunstmatige toevoegingen als conserveringsmiddelen.

Rechtstreeks van de boer
Diverse boerenbedrijven bieden producten rechtstreeks van het land aan en dan alleen in de winkel, de Bauernhofladen genaamd. Soms is het ook in de Bauernhofcafés te verkrijgen. Erg leuk voor kinderen natuurlijk! Ze kunnen dieren zien en aaien en vaak is er wel een speeltuin. Wil je zelf fruit plukken? Dat kan bij de Firma Abel, in Möhnesee-Stockum. Hier zijn ook buiten de oogsttijd vele lekkernijen zoals jam en appelchips. En bijzonder is wel de boerenkaas die in de grotten van Attendorn rijpt. Klik hier voor meer informatie en adressen over boerenbedrijven.

Meer links

 

Winterberg winkelaanbod
Winterberg is een stad met stijl en karakter. Winterberg heeft een groot recreatief aanbod en een flink aantal winkels met een uiteenlopend aanbod. Er zijn vele supermarkten (Edeka, Aldi, Lidl, Kaufpark) en wel 5 bakkers en minstens evenveel slagers waar je voor je dagelijkse benodigdheden terecht kunt. Het gevarieerde winkelaanbod in Winterberg bestaat uit vele modezaken, schoenenwinkels, wintersportzaken en lifestyle-artikelen. En de apotheek, juwelier, telefoonwinkels en electronicazaken niet vergeten natuurlijk. Voor de wat minder gevulde portemonnee is er zelfs een Euroshop aanwezig in Winterberg.

Dorpen en steden in Sauerland

Winterberg
Winterberg is misschien wel het meest bekende en het grootste handelsmerk van Sauerland. De afgelopen jaren is er meer dan 10 miljoen euro geïnvesteerd in de toeristische infrastructuur van Winterberg. Er zijn nieuwe skiliften bijgekomen, nog meer sneeuwkanonnen en is er een tubinglift. Samen met de nabijgelegen skigebieden is Winterberg nu een echte concurrent voor de skigebieden die verder weg liggen. Ideaal om een paar dagen te gaan skiën en niet ver te hoeven rijden. Andere voordelen die Winterberg te bieden heeft zijn de kleinschaligheid van de hotels én de nabijheid van de hotels dicht bij de piste.

Wist je dat Winterberg sportstad nummer één is van Noordrijn-Westfalen? Bobsleeën, rodelen, skeleton, schansspringen, langlaufen en biathlon. Alle trainingen ter voorbereiding op de Olympische Winterspelen vinden hier plaats. En in de zomermaanden behoort Winterberg en haar omgeving tot de meest belangrijke oefenterreinen van de professionele mountainbikers. Naast het feit dat het een mooie plaats is Winterberg een erg gezonde plaats. De kwaliteit van de lucht is er zeer goed. Zo is de lucht zeer zuiver vanwege het feit dat er weinig allergene stoffen aanwezig zijn. Maar ook de vochtigheid en het gehalte van de straling zorgen voor een goede luchtkwaliteit.

Geliefd bij wandelaars is de bron van de Ruhr. Het plateau van de Kahler Asten (841 m) strekt zich vijf kilometer westelijk van Winterberg uit. Dit landschap bestaat uit hooggelegen heide en is werkelijk prachtig te noemen. Na de Langenberg is dit de hoogste top van Sauerland. Beklim de 108 treden van deze toren die op de berg staat en kom nog 20 meter hoger. Hier vlakbij ontspringt de rivier de Lenne.

Winterberg is tevens een gemeente waartoe mooie plaatsen als Neuastenberg, Siedlinghausen, Altastenberg, Niedersfeld, Züsche, Elkeringhausen, Hoheleye, Langewiese en Lenneplätze behoren. Neuastenberg en Altastenberg zijn geschikte plaatsen om te skiën met de aanwezigheid van een eigen skigebied, skiliften en sneeuwkanonnen. Siedlinghausen is een kunstenaarsdorp wat midden in het groene boslandschap ligt en met vele recreatiemogelijkheden.

Willingen
Willingen is samen met Winterberg de meestbezochte plaatsen van Sauerland. Ook hier zijn net als in Winterberg vele mogelijkheden voor actieve en passieve sporten en hebben beide plaatsen een vergelijkbaar aanbod. Zo zijn er vele skifaciliteiten, een rodelbaan, een springschans en parcoursen voor downhill en freeride voor mountainbikes. En natuurlijk mag je de beroemde ‘après-ski‘ niet missen die het hele jaar aanwezig is. En wil je winterpret garantie? Onder de noemer Honderd Dagen Skiplezier zijn de skiliften 100 dagen per jaar geopend. Met een lengte van 2 km heeft Willingen tevens de langste afdaling van Sauerland. En ieder jaar is er de Wereldbeker skispringen, een groot evenement dat je beslist eens moet bijwonen.

Schmallenberg
De gemeente Schmallenberg is één van de grotere gemeentes in Sauerland. Zij bestaat uit 90 dorpen en gehuchten die samen de gemeente Schmallenberg vormen. Stuk voor stuk zijn het allemaal gezellige en sfeervolle vakantieplaatsjes en kuuroorden. In Schmallenberg zelf wonen 6000 mensen. Hier vind je veel goede restaurants en eetgelegenheden, een compleet en gezellig winkelaanbod en een groot toeristencentrum en natuurcentrum. Schmallenberg staat bekend om haar grote en kwalitatief hoogwaardige aanbod van traditionele hotels die veelal door families geleid worden. Hier proef je de echte Sauerland-sfeer en kun je lekker ontspannen in de wellness. Of toch meer actief bezig zijn met het vele sport- en gezondheidsaanbod wat er is? De abdij van Grafschaft is een belangrijke bezienswaardigheid en deze moet je beslist gezien hebben. Verder staat Schmallenberg bekend als de sokkenstad omdat sokkenfabrikant Falke hier is gevestigd. Schmallenberg ligt in één van de meest bosrijke streken van Sauerland in het Rothaargebergte op een hoogte die varieert van 350 tot 818 meter.

Oberkirchen
Oberkirchen staat bekend om haar mooie en verzorgde vakwerk- en leisteenhuizen. Zij geven veel karakter en sfeer aan dit keine en aantrekkelijke plaatsje. Oberkirchen valt onder de gemeente Schmallenberg en ligt 8 km ten oosten van Schmallenberg. In Oberkirchen heb je een uitstekende aansluiting op de beroemde Rothaarsteig en WaldSkulpturenweg. De Waldskulpturenweg is landschapskunst in een monumentaal bos. Natuur en historie waren de inspiratiebron voor deze 11 landschapskunstwerken, de rode draad van deze route. De liefhebbers van kunst worden gestimuleerd om te gaan wandelen en de wandelaars worden geprikkeld door de kunstwerken. De dieperliggende motivatie van deze kunstwerken kunnen we vinden in de dichtwerken van Dante en het bos als symbool van het onbewuste. Klik hier voor meer informatie over Oberkirchen.

Medebach
Medebach ligt in het oostelijk gedeelte van Sauerland en is een oude en bezienswaardige Hanzestad. Medebach heeft een gezellig centrum met goede restaurants. Voor de Tweede Wereldoorlog was het een florerende en bruisende plaats. Met de bombardementen in de Tweede Wereldoorlog is er veel van Medebach verloren gegaan. De handelsgeschiedenis kun je nog goed zien in de diverse fabriekswinkels en in het grote industriegebied. Medebach beschikt over veel en goede verblijfsmogelijkheden. Niet alleen in Medebach zelf, maar ook in deelgemeenten als Titmaringhausen, Düdinghausen, Deifeld, Oberschledorn en Küstelberg. Dit zijn bezienswaardige dorpjes en de moeite van het bezoeken waard. Klik hier voor meer informatie over Medebach.

Hallenberg
Het vakwerkstadje Hallenberg ligt in het zuidelijk gedeelte van Sauerland en buiten de grote Sauerlandse drukte, maar zij bezit wel de echte Sauerlandse charme. De plaatsjes in de omgeving van Hallenberg zoals Liesen, Hesborn en Braunshausen kennen net als Hallenberg een lange voorgeschiedenis en hebben een rijke historie. De plaatsjes hebben allen een kwalitatief hoogwaardig aanbod van verblijfsmogelijkheden. Er zijn uitstekende wandelroutes door bossen, over akkerland en op de Wacholder Heide. De wandelroutes sluiten uitstekend aan op de Rothaarsteig en voeren u langs “geëerde kruisen” en een reuzenstoel. Het bronwater in Hallenberg wordt biologisch gereinigd door het Naturbad Hallenberg. Klik hier voor meer informatie over Hallenberg.

Eslohe
Eslohe is een stadje met mooie oude panden, diverse wandel- en fietspaden en goede verblijfsmogelijkheden. Al deze ingrediënten zorgen ervoor dat Eslohe een uitstekende plaats is om een bezoek aan te brengen. Aan de westkant van Eslohe ligt het natuurpark Homert. De SauerlandRadring heeft bij Eslohe een extra lus, de Nordschleife genaamd, die u naar Meschede toe leidt. Eslohe staat bekend om de Esloher Biertraditie. In de vroege 18e eeuw moest al het bier dat door diverse families in Eslohe werd gebrouwen wegens het kerkenrecht door de pastoor gekeurd worden. Je mag dit nog steeds doen, maar nu zonder gelofte in de Domschänke en naar je eigen keuze met licht, donker of seizoensbier. Klik hier voor meer informatie over Eslohe.

Lennestadt
Lennestadt heeft, vooral tussen Grevenbrück en Altenhundem, een wat industrieel karakter. Maar daarbuiten behoren landelijke kernen als Saalhausen, Kirchveischede en Bilstein tot de favoriete plaatsjes van veel Nederlanders. Er zijn volop vakwerkhuizen, bossen en vele en uitgebreide wandelmogelijkheden. Verder zuidwaarts in de gemeente Kirchhundem vind je ook tal van vakwerkhuizen, diverse wandelroutes en vele bossen. Bij Altenhundem stroomt het riviertje de Hundem in de Lenne. Klik hier voor meer informatie over Lennestadt.

Olsberg
Olsberg en het hieraan verbonden Bigge is een echt karakteristiek Sauerlandplaatsje. Olsberg ligt in het hart van Hochsauerland. Je vind hier hier hoge beboste bergen, gezonde lucht en veel heilzaam bronwater. Meer dan 50 bergen liggen rond de plaats Olsberg en zorgen voor een werkelijk prachtig panorama. Ook kun je hier de hoogste top van Sauerland vinden: de 843 m hoge Langenberg die tussen Olsberg en Willingen ligt. De gemeente Olsberg bestaat naast Olsberg uit nog elf dorpen welke verspreid liggen in het gebied tussen de mooie natuurparken “Arnsberger Wald” en de “Diemelsee”. Dit zijn Antfeld, Assinghausen, Bigge, Bruchhausen, Brunskappel, Elleringhausen, Elpe/Heinrichsdorf, Gevelinghausen, Helmeringhausen, Wiemeringhausen en Wulmeringhausen. Zeer bezienswaardig en zeker een bezoek waard zijn de dorpen Assinghausen, Bruchhausen en Brunskapel. Dit zijn echte Sauerlandse dorpen met veel vakwerkhuizen, een mooi marktplein met een historische kerk en een echte Sauerlandse ambiance. De Rothaarsteig wandelroute sluit goed aan op Olsberg. Klik hier voor meer informatie over Olsberg.

Brilon
Brilon is historisch gezien één van de meest traditionele steden in het Sauerland. De eerste documenten stammen uit 973. Brilon was in de middeleeuwen een belangrijke handelsstad wat werd onderstreept door het feit dat Brilon vanaf 1250 tot de machtige Hanzebond ging behoren. De glansrijke geschiedenis is heden ten dage nog volop in Brilon aanwezig in de vorm van indrukwekkende kerken, historische bronnen en vele vakwerkhuizen. Brilon heeft vele bezienswaardigheden zoals de middeleeuwse binnenstad met de oude verdedigingstoren “Derker Tor”, de Propsteilkerke, het Rathaus (één van de oudste raadhuizen in Duitsland), de Propsteilkerk en de oude fontein met haar bronnen. Dit zijn de Petrusbronnen die lange tijd een belangrijke stadswatervoorziening waren. Aan de zuidkant van Brilon in het Kneipp-Kurpark, ontspringt de rivier de Möhne. Dit heldere bronwater stroomt door de vele voetenbaden in Brilon. Brilon staat verder bekend om haar vele evenementen zoals het beroemde Schuttersfeest. Klik hier voor meer informatie over Brilon.

Marsberg
Marsberg ligt in het noordoostelijk gedeelte van Sauerland en is wat minder bekend bij het grote publiek. Het oudste stadsdeel van Marsberg is Obermarsberg. De naam wordt ontleend aan het feit dat boven op de berg in de vroege middeleeuwen de Erenburg werd gebouwd. Na verloop van tijd maakte Karel de Grote er een klooster van. Aan de voet van de Erenburg was er veel economische dynamiek in de kopermijnen en in de handel. “De Pranger” deed dienst als een schandpaal tussen de Obermarsbergse kerken. Er werd dusdanig veel gebruik van gemaakt dus ook in die tijd waren er niet alleen brave burgers. Klik hier voor meer informatie over Marsberg.

Warstein
Warstein ligt in het noordelijke gedeelte van Sauerland en staat bekend om haar gelijknamige brouwerij en het bij velen bekende en geliefde bier “Warsteiner”. Voor toeristen en reizigers is de plaats Warstein tevens een prima uitvalsbasis voor het ontdekken van het Arnsberger Wald. Wil je graag meer weten over het bier Warsteiner en hoe dit wordt gemaakt? Breng dan een bezoekje aan de Warsteiner Welt. Kijk je ogen uit in de blinkend schone productiehallen met haar afvulinstallaties waar maar liefst 100.000 flessen per uur over de band gaan. En natuurlijk moet je een lekker biertje proeven. En wil je blijven slapen? Dat is zelfs mogelijk! Klik hier voor meer informatie over Warstein.

Soest
Soest (Zoost) ligt in het noorden van Sauerland. In de vroege middeleeuwen ontwikkelde Soest zich tot de grootste stad van Westfalen met 10.000 inwoners. Deze vroege ontwikkeling werd gedragen door twee zaken. Allereerst waren er de Keulse bisschoppen die dit stimuleerden. Verder lag Soest aan de handelsweg tussen de Rijnen Elbe. Soest was één van de eerste plaatsen die stadsrechten kreeg in het grote Duitse rijk. Dit gebeurde in 1120 en Soest diende hierbij als voorbeeld voor Hamburg en Lübeck die in een later stadium stadsrechten kregen. Weliswaar is door en na de Dertigjarige Oorlog Soest in verval geraakt, maar je kunt hier nog steeds uitstekend de sfeer proeven en beleven van de middeleeuwen. De oude kerken in Soest zijn gebouwd met een groene zandsteensoort waardoor zij een opvallend uiterlijk hebben gekregen. Soest staat verder bekend om haar kerstmarkt met historisch decor. Klik hier voor meer informatie over Soest.

Korbach
De interessante plaats Korbach ligt in het Waldecker Land, een zeer bezienswaardige regio, die aan de oostzijde van Sauerland grenst. Korbach kreeg al in de 12e eeuw stadsrechten en was al vroeg lid van de Hanze. Korbach kent dus een lange handelsgeschiedenis. Op de naburig gelegen Eisenberg werd er een grote goudvondst gedaan wat ervoor zorgde dat er in de 15e en 16e eeuw een ware goudkoorts en hausse ontstond. Nog steeds zijn er allerlei verwijzingen in de stad naar deze goudkoorts en het goud. Nog meer sporen van dit goud kun je vinden op de Eisenberg zelf. Deze ligt ten westen van de stad, met een ruïne op de top. Klik hier voor meer informatie over Korbach.

Arnsberg
Arnsberg ligt in het westelijk gedeelte van Sauerland en is de eerste plaats vanuit het Ruhrgebied die je ziet en meteen de eerste grote verrassing. Arnsberg was de residentie van de vorsten van Westfalen die ervoor hebben gezorgd dat Arnsberg vol staat met tal van mooie historische gebouwen en cultuur. Het oudste stadsdeel is hoog gelegen en heeft twee pleinen. De Maximillianbrunnen (1778/1779) kun je vinden op de langgerekte Alter Markt. Met deze bronnen zorgde keurvorst Maximillian von Königsegg-Rothenfels ervoor dat de stad water kreeg. Het oude raadhuis en het patriciërshuis Zur Krim (plaats waar verhitte debatten plaats vonden tijdens en over de Krimoorlog) omringen de fontein. Verder omhoog over de Alter Markt ga je naar de burchtruïne. Onderweg niet vergeten de 13e-eeuwse klokkentoren met barokke helm te bewonderen welke een deel van de oude stadsomwalling is. Klik hier voor meer informatie over Arnsberg.

Altena
Altena ligt in het westelijk gedeelte van Sauerland. De historie van Altena wordt bepaald door de mijnbouw en een hooggelegen burcht. Altena is de start voor de ruim 250 km lange Sauerland-Höhenflug. Een prachtige wandelroute door de natuurparken Ebbegebirge, Homert, Diemelsee en het Rothaar. Klik hier voor meer informatie over Altena.

Attendorn
Attendorn ligt aan de noordzijde van de Biggesee in het westen van Sauerland. Attendorn was gedurende vele eeuwen een belangrijke rust- en pleisterplaats aan de historische Heidenstraße tussen Leipzig en Keulen. Vele volkeren en goederen passeerden Attendorn en rusten hier uit na een lange reis. De bezienswaardige Sauerländer Dom aan het marktplein is een goed voorbeeld van de belangrijke functie die Attendorn had. Het absolute hoogtepunt van Attendorn is de Attahöhle, het onderaardse grottencomplex. De Attahöhle is het grootste grottencomplex van Sauerland. Bewonder hier de grootste verzameling en concentratie van stalagmieten, stalagtieten, zuilenpartijen en sluiers van kalkfiguren. Klik hier voor meer informatie overAttendorn.

Olpe
Olpe ligt aan de zuidzijde van de Biggesee en is een vrij druk en gezellig winkelstadje. Maak een stadswandeling, steek het marktplein over en verken de historische straatjes. Bewonder de Sint Martinuskirche en de mooie vakwerkhuizen. Bezienswaardig is de oude stadsmuur met de zuid- en heksentoren. Rondom Olpe en Attendorn strekt zich het Naturpark Ebbegebirge uit waar je uitstekend kunt fietsen en wandelen. Klik hier voor meer informatie over Olpe.